چهل حدیث «صبر و پایداری»

 

چهل حدیث «صبر و مقاومت»

 

قالَ اللّه ُ تَعالی:

«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا

اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّـلاَةِ

إِنَّ اللّه َ مَعَ الصَّابِرِینَ »

 

ای کـسانی که ایمـان آورده‌اید،

از صـبر و نـماز کمـک و اسـتعانت بـجوییـد،

همـانا خـداونـد بـا صبـر کننـدگان است.

معنای صبر

 

            1 عَنْ عَلِی علیه السلام قالَ: اَلصَّبْرُ اَنْ یحْتَمِلَ الرَّجُلُ ما ینُوبُهُ، وَ یـَکظِمُ ما یغْضِبـُهُ.

 

امام علی علیه السلام فرمود: صبر آن است که انسان مصیبتی را که به او می‌رسد تحمّل کند و خشم خود را فرو برد.

 

ریشه صبر

 

            2 عَنْ عَلِی علیه السلام قالَ: اَصْلُ الصَّبْرِ حُسْنُ الْیقینِ بِاللّه ِ.

 

امام علی علیه السلام فرمود:

ریشـه صــبر، ایمان نیکو و عقیده استوار به خداوند است.

 

اقسام صبر

 

            3 عَنْ عَلِی علیه السلام قالَ: اَلصَّبْرُ، اِمّا صَبْرٌ عـَلَی الْمُصِیبـَةِ، أَوْ عـَلَی الطّـاعـَةِ، أَوْ عَنِ الْمَعْصِیةِ وَهذَا الْقِسْمُ الثّالِثُ أَعْلی دَرَجَةً مِنَ الْقِسْمَینِ الاَْوَّلَینِ.

 

از امام علی علیه السلام است که فرمود:

صبر یا بر مُصیبت است، یا بر اطاعت خدا، یا در مقابل معصیت است، که قسم سوّم از دو قسم قبلی با ارزش تر است.

 

انگیزه‌های صبر

 

            4 عَنْ رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله قالَ: اَلصَّبْرُ عَلی اَرْبَعِ شُعَبٍ: اَلشـَّوْقُ وَ الشـَّفَـقَةُ وَالزَّهادَةُ، وَ التَّرقُّبُ، فَمَنِ اشْتاقَ اِلَی الْجَنَّةِ سَلا عَنِ الشَّـهَواتِ، وَ مَنْ اَشْفَقَ عَنِ النّارِ رَجَعَ عَنِ الْمُحَرَّماتِ، وَ مَنْ زَهِـدَ فِی الدُّنْیا تـَهاوَنَ بِالْمُصیباتِ، وَ مَنِ ارْتَقَبَ الْمَوْتَ سـارَعَ فِی الْخَیراتِ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

صبر چهار شعبه دارد:

اشتیاق، هراس، وارستگی، و انتظار.

پس هر کس مشتاق بهشت است باید از شهوات بیرون برود.

و کسی که از آتش می‌ترسد باید از گناهان برگردد، و کسی که نسبت به دنیا زهد می‌ورزد، باید گرفتاری را سبک بشمارد، و کسی که در انتظار مرگ است باید در کارهای خوب بشتابد.

 

جایگاه صبر

 

            5 قالَ اَمیرُ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام: اَلصَّبْرُ فِی الاُْمُورِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ فَاِذا فارَقَ الرَّأْسُ الْجَسَدَ فَسَدَ الْجَسَدُ فَاِذا فارَقَ الصَّبْرُ الاُْمُورَ فَسَدَتِ الاُْمُورُ.

 

امام علی علیه السلام فرمود:

صبر در کارها همانند سر در بدن است، همانطور که وقتی سر از بدن جدا شود، بدن فاسد می‌شود، هنـگامی هـم که صبر از کارها جـدا شود کـارها تبـاه می‌شود.

 

حکومت صبر

 

            6 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: عَلَیک بِالْعِلْمِ فَاِنَّ الْعِلْمَ خَلیلُ الْمُؤْمِنِ، وَالْحِلْمَ وَزیرُهُ، وَالْعَـقْلَ دَلیلُهُ، وَالْعَـمَلَ قَیمُهُ، وَالرِّفْـقَ اَبُـوهُ، وَاللِّـینَ اَخُـوهُ، وَالصَّبْرَ اَمیرُ جُنُودِهِ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

بر توباد علم، که علم دوست مؤمن است، وبردباری وزیر مؤمن است، وخرد راهنمای اوست، وعمل سرپرست او، ومدارا کردن پدر او، وملایمت برادر او، وصبر امیر سپاهیان اوست.

 

صبر دشمن سختی‌ها

 

            7 قالَ عَلِی علیه السلام: اَقوی عَدُوِّ الشَّدآئِدِ الصَّبْرُ.

 

امام علی علیه السلام فرمود:

قویترین دشمن سختی‌ها صبر و شکیبایی در برابر آن‌هاست.

 

صبر، ستون‌ایمان

 

            8 قالَ عَلِی علیه السلام: اِلْـزَمـُوا الصـَّبْرَ فَاِنَّهُ دِعامَةُ الاِْیمانِ وَمِلاک الاُْمُورِ.

 

امام علی علیه السلام فرمود:

همیشه همراه صبر و شکیبائی باشید که آن ستون ایمان و قوام کارهاست.

 

صبر، دژِاستوار

 

            9 قالَ عَلِی علیه السلام: عَلَیک بِالصَّبْرِ، فَاِنَّهُ حِصْنٌ حَصینٌ وَ عِبادَةُ الْمُؤقِنینَ.

 

امام علی علیه السلام فرمود:

بر تو باد به صبر، که صبر دژی استوار است، و عبـادت اهـل یقـین بـه شـمار می‌رود.

 

صبر، سلاح مؤمن

 

            10 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: نِعْمَ سِلاحُ الْمُؤْمِنِ الصَّبْرُ وَ الدُّعآءُ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

چه نیکو سلاحی است صبر و دُعا برای مؤمن.

 

رابطه صبر ودیـن

 

            11 قالَ اَمیرُ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام: ای‌ها النّاسُ عَلَیکمْ بِالصَّبْرِ فَاِنَّهُ لادینَ لِمَن لا صَبْرَلَهُ.

 

امام علی علیه السلام فرمود:

مردم! بر شما باد صبر و شکیبائی، چون کسی که صــبر نداشـته باشد، دین نخواهـد داشت.

 

صبر وایمان

 

            12 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: اَلاْیمانُ نِصْفانِ، نِصْفٌ فِی الصَّبْرِ وَ نِصْفٌ فِی الشُّکرِ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

ایمان دو نیمه دارد، نیمی از آن در صبر است، و نیمی از آن در شُکر نهفته است.

 

صبر وبهشت

 

            13 عَنْ اَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ: اَلْجَنَّةُ مَحْفُوفَةٌ بِالْمَکارِهِ وَ الصَّبْرِ فَمَنْ صَبَرَ عَلَی الْمَکارِهِ فِی الدُّنْیا دَخَلَ الْجَنَّةَ، وَ جَهَنَّمُ مَحْفُوفَةٌ بِاللَّذّاتِ وَ الشَّهواتِ، فَمَنْ اَعْطی نَفْسَهُ لذّت‌ها وَ شهوت‌ها دَخَلَ النّـارَ.

 

امام باقر علیه السلام فرمود:

بهشت آمیخته به سختی‌ها و صبر و بُردباری است، پس هر کس در دنیا بر سختی‌ها شکیبا و صبور باشد، وارد بهشت می‌شود، و جهنّم آمیخته به شهوات و خوشگذرانیهاست. پس هر کس خواسته‌ها و شهوات نفس خود را تأمین کند، وارد آتش می‌شود.

 

صبر در گرفتاری‌ها

 

            14 عَنْ عَلِی علیه السلام قالَ: لایـَذُوقُ الْمَرْءُ مِنْ حَقیقَةِ الاِْیمـانِ حَتّی یکونَ فیه ثـَلاثُ خِصالٍ: اَلْفِقْهُ فِی الدّینِ وَ الصَّبْرُ عَلَی الْمَصائِبِ وَ حُسْنُ التَّقْدِیرِ فِی الْمَعاشَ.

 

امام علی علیه السلام فرمود: مرد حقیقت ایمان را نمی‌چشد تا اینکه دارای سه خـصلت شـود:

1 ـ به مسائل دینی آگاهی کامل داشته باشد.

2 ـ در گرفتاری‌ها صبور باشد.

3 ـ در زندگی حساب و اندازه داشته باشد.

 

صبر وپیروزی

 

            15 عَنْ عَلِی علیه السلام قالَ: اَلصَّبْرُ کفِیلٌ بِالظَّفَرِ.

 

امام علی علیه السلام فرمود:

صبر ضامن پیروزی است.

صبر وظفر هردو دوستان قدیمند

بر اثر صبر نوبت ظفر آید

 

 

صبر وفقر

 

            16 قالَ عَلِی علیه السلام: اَلصَّبْرُ جُنَّةٌ مِنَ الْفاقَةِ.

 

امام علی علیه السلام فرمود:

صــبر و بردبـاری سپری در برابر فقر است.

 

صبــر

 

            17 عَنْ عَلِی علیه السلام: اَلصَّبْرُ اَحْسَنُ حُلَلِ الاِْیمانِ وَاَشْرَفٌ خـَلائِقِ الاِْنْسـانِ.

 

از امام علی علیه السلام است که فرمود:

صــبر، بهترین جامه‌های ایمـان و از برترین ویژگیهای اخلاقی انسان است.

 

صبر، گنج بهشتی

 

            18 قالَ النَّبِی صلی الله علیه و آله: اَلصَّبْرُ کنْزٌ مِنْ کنُوزِ الْجَّنَّةِ.

 

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

صـبر و شـکیبـائی گنجی از گنجهای بهشت است.

 

صبر، صفت انبیاء علیهم‌السلام

 

            19 قالَ اَمیرُ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام: اِنَّ الصَّبْرَ وَحُسْنَ الْخُلْقِ وَالْبِرَّ وَالْحِلْمَ مِنْ اَخْلاقِ الاَْنْبِیآءِ.

 

امام علی علیه السلام فرمود:

صبر و شکیبائی و اخلاق نیکو و حلم و بُردباری از اخـلاق پیـامـبران اسـت.

 

صبر، صفت مؤمن

 

            20 قالَ اَبُو عَبْدِ اللّه ِ علیه السلام: اَلْمُؤْمِنُ صَبُورٌ فِی الشَّدائِدِ، وَقُورٌ فِی الزَّلازِلِ، قَنُـوعٌ بِمـا اُوتِی، لایعْـظِمُ عَلَیهِ الْمَصـائِبُ…

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

مؤمن در سختی‌ها صبور ودر مقابل اضطراب‌ها باوقار است، بدانچه به اوداده شده قانع است، وگرفتاریها نزداوبزرگ نیست.

 

صبر، بهترین‌عبادت

 

            21 قالَ اَمیرُ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام: اَفْضَلُ الْعِبـادَةِ الصَّـبْرُ وَالصَّمْتُ وَاِنْتِظارُ الْفَرَجِ.

 

امام علی علیه السلام فرمود:

برترین پرستش خدا صبروشکیبائی، سکوت وانتظارفرج است.

 

ثواب صبر

 

            22 عَنْ عَلِی علیه السلام قالَ: ثَوابُ الصَّبْرِ اَعْلَی الثَّوابِ.

 

امام علی علیه السلام فرمود:

پاداش صبر، بالاترین پاداش‌هاست.

 

صبر فقراء

 

            23 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: اَلصـَّبْرُ حَـسَن وَلکنْ فِی الْفُقَراءِ اَحْسَنُ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

صبر نیکوست ولی در فقراء نیکوتر است.

 

صـبر محبوب‌ترین جرعه

 

            24 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: ما مِنْ جُرْعَةٍ اَحَبُّ اِلَی اللّه ِ مِنْ جُرْعَةِ غَیظٍ کظَمَها رَجُلٌ، اَوْ جُرْعَةِ صَبْرٍ عَلی مُصیبَةٍ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هیچ جرعه ای از جُرعه خشمی که مردی فرو برد، یا جرعه صبری که بر مصیبتی نوشیده شود، پیش خدا محبوب‌تر نیست.

 

نتیجـه صبر وشکیبائی

 

            25 قالَ عَلِی علیه السلام: اِنْ صَبَرْتَ اَدْرَکتَ بِصَبْرِک مَنازِلَ الاَْبْرارِ وَ اِنْ جَزَعْتَ اَوْرَدَک جَزَعُک عَذابَ النّارِ.

 

امام علی علیه السلام فرمود: اگر صبر کنی به مقام و منزلت نیکان می‌رسی، و اگر بی تابی کنی، آن تو را به آتش وارد می‌کند.

 

عاقبت صبر

 

            26 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: اَلصَّبْرُ یعَقِّبُ خَیراً، فَاصْبِرُوا تَظْفُرُوا.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: عاقبت صبر وشکیبائی خیراست، بنابراین صبرکنید، تا پیروز شوید.

صبر تلخ است ولیکن عاقبتمیوه شیرین دهد پر منفعت

 

 

صبرمقدّمه رستگاری

 

            27 قالَ عَلِی علیه السلام: اِنَّک لَنْ تُدْرِک ما تُحِبُّ مِنْ رَبِّک اِلاّ بِالصَّبْرِ عَمّا تَشْتَهی.

 

. امام علی علیه السلام فرمود: تو به آنچه که دوست داری از پروردگارت بتو برسد (بهشت) دست نمی‌یابی مگر اینکه در مقابل خواسته‌های نفسانی مقاومت کنی

 

صبر و پیروزی

 

            28 قالَ عَلِی علیه السلام: مَنْ رَکبَ مَرْکبَ الصَّبْرِ اِهْتَدی اِلی مِضْمارِ النَّصْرِ.

 

امام علی علیه السلام فرمود: کسی که بر مرکب صبر و بردباری سوار شُد به میدان پیروزی خواهد رسید.

 

نتیجه بی‌صبری

 

            29 عَنِ الْباقِرِ علیه السلام قالَ: مَنْ صَبَرَ وَ اسْتـَرْجَعَ وَ حـَمِدَ اللّه َ عِنْدَ الْمُصیـبَةِ فَقَدْ رَضِی بِما صَنَعَ اللّه ُ، وَ وَقَعَ اَجْرُهُ عَلَی اللّه ِ وَ مَنْ لَمْ یفْعَلْ ذلِک جَری عَلَیهِ الْقَضآءُ وَ هُوَ ذَمیمٌ وَ اَحْبَطَ اللّه ُ اَجْـرَهُ.

 

بحارالانوار، 71/96 کسی که صبر کند، و کلمه استرجاع، یعنی (اِنّا لِلّهِ وَاِنّا اِلَیهِ راجِعُونَ) بگوید و هنگام گرفتاری خدا را ستایش کند، پس او از کار خدا خشنود است و اجرش با خداست و کسی که این چنین نکند، سرنوشت او تغییر نمی‌کند و مذمّت می‌شود و پاداش او هم از بین می‌رود.

 

صبر، مایه عزّت

 

            30 عَنْ اَبِی حَمْزَةِ الثُّمالِی: عَنْ اَبی جَعْفَرٍ الْباقِرِ علیه السلام قالَ: سَمِعْتُهُ یقُولُ: مَنْ صَبَرَ عَلی مُصیبَةٍ زادَهُ اللّه ُ عز و جلعِزّاً عَلی عِزِّهِ وَ اَدْخَلَهُ جَنَّتَهُ مَعَ مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیتِهِ.

 

ابوحمزه ثُمالی از امام باقر علیه السلام نقل می‌کند که فرمود: کسی که در مقابل مصیبت شکیبائی ورزد، خداوند عز و جلبر عزّت او می‌افزاید و او را با حضرت محمد صلی الله علیه و آله و خاندانش وارد بهشت می‌کند.

 

نشانه‌های صبور

 

            31 اِنَّ النَّبی صلی الله علیه و آله قالَ: عَلامَةُ الصّابِرِ فِی ثَلاثٍ: اوّل‌ها، اَنْ لایکسِلَ، وَالثَّانِیةُ، اَنْ لایضْجُرَ، وَالثّالِثَةُ، اَنْ لایشْکوَ مِنْ رَبِّهِ عز و جل لاِنَّهُ اِذا کسِلَ فَقَدْ ضَیعَ الْحَقَّ وَ اِذا ضَجِرَ لَمْ یؤَدِّ الشُّکرَ، وَاِذا شَکا مِنْ رَبِّهِ عز و جل فَقَدْ عَصاهُ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: نشانه انسان صبور در سه چیز است:

1 ـ اینکه کسل نمی‌شود.

2 ـ دل تنگ نمی‌شود.

3 ـ از پروردگارش شکایت نمی‌کند.

چرا که وقتی کسل شود، حق را ضایع و تباه خواهد کرد، و هنگامی که دلتنگ شد، سپاسگزاری نمی‌کند و وقتی که از پروردگارش شکایت کند، گناه خواهد کرد.

 

پیروزی صبور

 

            32 عَنْ عَلِی علیه السلام قالَ: لایعْدِمُ الصَّـبُورُ الظَّـفَرَ وَ اِنْ طـالَ بـِهِ الزَّمـانُ.

 

امام علی علیه السلام فرمود: انسان صبور و شکیبا پیروزی را از دست نمی‌دهد، اگر چه زمان آن طولانی شود.

 

مجاهد صبور

 

            33 قالَ عَلِی علیه السلام: مَنْ صَبَرَ عَلی طاعَةِ اللّه ِ وَ عَنْ مَعاصیهِ فَهُوَ الْمُجاهِدُ الصَّبُورُ.

 

امام علی علیه السلام فرمود: کسی که در اطاعت خدا و کناره گیری از گناهان صبر و شکیبائی داشته باشد، او مجاهد بسیار صبوری است.

 

مقاومـت دربرابرگرفتاریها

 

            34 قالَ عَلِی علیه السلام: لاینْعَمُ بِنَعیمِ الاخِرَةِ اِلاَّ مَنْ صَبَرَ عَلی بَلاءِ الدُّنْیا.

 

امام علی علیه السلام فرمود: تنها کسی به نعمت‌های آخرت می‌رسد، که در مقابل گرفتاری‌های دنیا صبر و شکیبائی داشته باشد.

 

صبر شیعیان

 

            35 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: نَحْنُ صُبَّرٌ وَ شیعَتُنا اَصْبَرُ مِنّا، قُلْتُ: جُعِلْتُ فِداک، کیفَ صارَ شیعَتُکمْ اَصْبَرُ مِنْکمْ؟ قالَ: لاَِنّا نَصْبِرُ عَلی ما نَعْلَمُ وَ شیعَتُنا یصْبِرُونَ عَلی مالایعْلَمُونَ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: ما خاندان، صبور و شکیبائیم و شیعیان ما، از ما هم شکیباترند. گفتم: جانم به فدایت، چگونه شیعیان شما از شما شکیباترند؟ فرمود: چون صبر ما بر چیزی است که می دانیم. امّا شیعیان ما صبر و شکیبائی می‌ورزند بر چیزی که نمی‌دانند.

 

شیرینی صبر

 

            36 قالَ عَلِی علیه السلام: حَلاوَةُ الظَّفَرِ تَمْحُو مِرارَةَ الصَّبْرِ.

 

امام علی علیه السلام فرمود: شیرینی پیروزی، تلخی صبر را محو می‌کند.

 

صبر آسان‌تر

 

            37 قالَ عَلِی علیه السلام: اَلصَّبْرُ عَلی طاعَةِ اللّه ِ اَهْوَنُ مِنَ الصَّبْرِ عَلی عُقُوبَتِهِ.

 

امام علی علیه السلام فرمود: صبر بر طاعت خدا، از صبر بر عذاب او آسان‌تر است.

 

صبر در راه حق

 

            38 عَنْ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ علیه السلام قالَ: یا بُنَی اِصْبِرْ عَلی الْحَقِّ وَ اِنْ کانَ مُرّاً.

 

از امام زین العابدین علیه السلام نقل شده که در وصیت به فرزندش امام باقر علیه السلامفرمود: در راه حق، صبر و بردباری داشته باش اگر چه تلخ باشد.

 

جایگاه صبور

 

            39 سُئِل النَّبِی صلی الله علیه و آله: هَلْ رَجُلٌ یدْخُلُ الْجَنَّةَ بِغَیرِ حِسابٍ؟ قـالَ: نَعَمْ کلُّ رَحـیمٍ صَبُورٌ.

 

از رسول خدا صلی الله علیه و آله سؤال شد. آیا کسی بدون حساب وارد بهشت می‌شود؟ پیامبر صلی الله علیه و آلهفرمود: آری هر انسان مهربان و شکیبا بدون حساب وارد بهشت می‌شود.

 

صبر وآزادگی

 

            40 عَنْ اَبی بَصیرٍ قالَ سَمِعْتُ اَبا عَبْدِ اللّه ِ علیه السلام یقُولُ: اِنَّ الْحُـرَّ حُرٌّ عَلی جَمیع اَحْوالِهِ اِنْ نابَتْهُ نائِبَةٌ صَبَرَ لَها، وَ اِنْ تَدارَکتْ عَلَیهِ الْمَصائِبُ لَمْ تَکسُرْهُ وَ اِنْ اُسِرَ وَ قُهِرَ وَ اسْتُبْدِلَ بِالْیسْرِ عُسْراً.

 

ابوبصیر از امام صادق علیه السلامنقل کرده که فرمود: انسان آزاده همیشه آزاده است، اگر حادثه ای برای او پیش آید، صبر و شکیبایی دارد، و اگر مصیبت‌ها بر او فرو ریزد، او را نمی‌شکند اگر چه اسیر و مغلوب شود و آسایش او به سختی تبدیل شود.

 

 

 

 

 

 

 

عزّت و فلاح کمیائی است که در سایه خودسازی و تربیت روح و تهذیب نفس فراهم می‌آید.

کدام سعادت و کدام گوهری است که آسان و ارزان بدست آید؟! دریا دلان صبور، با همّتی والا و توانی بزرگ، با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند و از انبوه سختی‌ها نمی‌هراسند و قلّه‌های شرف و کرامت را با سلاح صبر و اهرم شکیبائی فتح می‌کنند. سلاحشان مقاومت و صبر است و با مجهز بودن به این سلاح، موانع را پشت سر می‌گذارند و جوهر الهی خویش را در غلبه بر دشمنان برون و درون به ظهور می‌رسانند. و با شکیبائی در گرفتاری‌ها، مقاومت در برابر سختی‌ها و ایستادگی در مقابل خواسته‌های نفسانی، خود را انسانی وارسته و مُهذّب می‌سازند.

انبیاء الهی و اولیاء دین و بزرگان، با صبر و پایداری و شکیبائی، هم به اهداف بلند خویش رسیدند، و هم درس مقاومت به پویندگان راه حق آموختند و نشان دادند که صبر فرزند عزم و اراده است و پدر پیروزی و با سازش و سکوت و ذلّت پذیری هیچ نسبتی ندارد.

در این مجموعه، چهل از گفتـار معصـومین علیهم السلام در باب صبر تقدیم شما می‌داریم، بـاشد که چراغ راهمان در مسیر زندگی باشد.

 

محمود شریفی

بیست و دوّم اردیبهشت ماه 1385

 

http://hadithlib.com/