چهل حدیث«راستگویی و دروغگویی»

 

چهل حدیث«راستگویی و دروغگویی»

 

قالَ اللّه ُ تَبارَک وَ تَعالی: وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیعْلَمَنَّ اللّه ُ الَّذینَ صَدَقُوا وَلَیعْلَمَنَّ الْکاذِبینَ.

خداوند کسانی را که قبل از شما بودند مـورد امتـحـان و آزمـایش قـرار داد، تا معلوم شود [کدام در گفتار وکردارشان] راستگو و [کدام یـک] دروغـگو هستـند.

 

بخش اول:

راستگویی

جایگاه راستگو در قیامت

 

            1 قالَ النَّبِی صلی الله علیه و آله: اَقْرَبُکمْ مِنی غَدا فِی الْمَوْقِفِ اَصْـدَقُکمْ فِی الْحَـدیثِ وَ اَدّاکمْ لِلأمانَةِ وَ اَوْفاکمْ بِالْعَهْدِ وَ اَحْسَنُکمْ خُلْقا وَ اَقْرَبُکمْ مِنَ النّاسِ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

کسانی که در سخن گفتن راستگوتر و در ادای امانت مواظب تر و در عهد و پیمان با وفاتر و در اخــلاق نیـکوتر و با مردم صمیمی تر هستند،

در قیامت به من از همه نزدیک‌ترند.

 

زینـت سخـن

 

            2 قالَ النَّبِی صلی الله علیه و آله: زینَةُ الْحَـدیثِ الصِّـدْقُ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

زینت سُخن، راستگویی است.

 

دری از درهای بهشت

            3 عَنِ النَّبِی صلی الله علیه و آله: عَلَیکمْ بِالصِّدْقِ فَاِنَّهُ بابٌ مِنْ اَبْوابِ الْجَنَّةِ وَ اِیاکمْ وَ الْکذْبَ فَاِنَّهُ بابٌ مِنْ اَبْوابِ النّارِ.

 

از پیغمبر صلی الله علیه و آله نقل شده است:

بر شما باد به راستگویی، زیرا راستگویی دری از درهای بهشت است، و بپرهیزید از دروغگویی، که دروغگویی دری از درهای دوزخ است.

 

بهـترین کـلام

 

            4 عَن عَلِی علیه السلام: خَیرُ الْکلامِ الَصِّدْقُ.

 

از علی علیه السلام نقل شده است:

بهترین کلام، سخن راست است.

 

سـرانجام راستـگویی

 

            5 عَن عَلِی علیه السلام: عاقِبَةُ الصِّدْقِ نَجـاةٌ وَ سَلامَةٌ.

 

از علی علیه السلام نقل شده است:

سرانجام و عاقبت راستگویی، رهـایی و سـلامت است.

 

راسـت فتنه‌انگـیز

 

            6 قالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: یا عَلی اِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ اَحَبَّ الْکذْبَ فِی الصَّلاحِ وَ اَبْغَضَ الصِّدْقَ فِی الفَسادِ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام فرمود:

خداوند دروغی راکه موجب صلاح و آشتی باشد دوست دارد و راستی را که باعث [فتنه و] فساد گردد، دشمن دارد.

 

راستگویی و روسفیدی

 

            7 عَـنِ النَّبِی صلی الله علیه و آله: یا عَلی... اِنَّ الصِّدْقَ یبَیضُ الْوَجْهَ وَ یکتَبِ عِنْدَ اللّه ِ صادِقا وَاعْلَمْ اَنَّ الصِّدْقَ مُبارَک وَالکذْبَ مَشْؤُومٌ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

ای علی علیه السلام... راستگویی، [سبب] روسفیدی است و [نام چنین فردی با این صفت در ردیف] راستگویان نوشته می‌شود. بدان که راستگویی [پسندیده] و مبارک و دروغگویی شوم و [ناپسند] است.

 

راستـگویی و مردانگی

 

            8 قـالَ عـَلِی علیه السلام: بِالصِّدْقِ تَکمُلُ الْمُرُوَّةُ.

 

علی علیه السلام فرمود:

مردانگی با راستگویی کامل می‌شود.

 

راستگویی، زینتِ گفتار

 

            9 قـالَ عـَلِی علیه السلام: بِالصـِّدْقِ تَتَزَینُ الاَْقْوالُ.

 

علی علیه السلام فرمود:

سخنان، با راستگویی زینت و آرایش می‌یابند.

 

راستـگویی و رهـایی

 

            10 قـالَ عـَلِی علیه السلام: اَلصّـادِقُ عَلی شَفا مَنْجاةٍ وَ کرامَةٍ.

 

علی علیه السلام فرمود:

راســتگو بر کرانه نجات و بزرگواری است.

 

راستگویی وسیله نجات

 

            11 قـالَ عـَلِی علیه السلام: بِالصِّدْقِ تَکونُ النَّجـاةُ.

 

علی علیه السلام فرمود:

نجــاتِ (دنیا و آخرت) در گِرو راستـگویی است.

 

راستگو دوسـتِ خدا

 

            12 قـالَ عـَلِی علیه السلام: اِذا اَحَبَّ اللّه ُ عَبْدا اَلْهَمَهُ الصِّدْقَ.

 

علی علیه السلام فرمود:

هرگاه خداوند بنده ای را دوست بدارد، راستی در گفتار را به او الهام می‌کند.

 

بهـترین خصـلت

 

            13 قـالَ عـَلِی علیه السلام: خَـیرُ الْخِـلالِ صِدْقُ الْمَقالِ وَ مَکارِمُ الاَْفْعالِ.

 

علی علیه السلام فرمود:

بهـترین خصلت‌ها، راستگویی و انجام کارهای خوب و پسندیده است.

 

راستگویی شیوه ابرار

 

            14 قـالَ عـَلِی علیه السلام: اِلْزَمْ الصِّدْقَ وَ الاَْمانَةَ فَاِنَّهُما سَجِیةُ الاَْبْرارِ.

 

علی علیه السلام فرمود:

راسـتگویی و امانتـداری پیشه کن که این دو، شیوه نیکان و ابرار است.

 

راستگویی، ستونِ ایمان

 

            15 قـالَ عـَلِی علیه السلام: اَلصِّدْقُ جَمالُ الإنْسانِ وَ دَعامَةُ الاْءیمانِ.

 

علی علیه السلام فرمود:

راستگویی زینت انسان و ستون ایمـان است.

 

بخش دوم:

دروغگویی

دروغ خـیانتی بـزرگ

 

            16 قالَ النَّبِی صلی الله علیه و آله: کبُرَتْ خِیانَةً اَنْ تُحَدِّثَ اَخاکا هُوَ لَک مُصَدِّقٌ وَ اَنْتَ بِهِ کاذِبٌ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

خیانت بزرگی است که به برادرت سخنی بگویی کـه او سخـنان تـو را تصـدیق کـند، در حالی که تو به او دروغ گفته باشی!

 

گنـاه کبـیره

 

            17 عَـنِ الرِّضا علیه السلام: وَاجْتِنابُ الْکبائِرِ وَهِی قَتْلُ الْنَفْسِ الَّتی حَرَّمَ اللّه ُ تَعالی، وَ الزِّنا، وَ السِّرْقَةُ... وَ الْکذْبُ وَ الِکبْرُ وَ الاِْسْرافُ... .

 

امام رضا علیه السلام فرمود:

و دوری از گناهان کبیره [لازم است] که آن‌ها عبارتنداز: کشتن کسی که خـداوند خون او را حرام کرده، زنا، سرقت... دروغـگویی، تکبر و اسراف…

 

پـرهـیز از دروغـگویی

 

            18 عَن رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله قالَ: اِیاکمْ وَ الْکذِبَ فَاِنَّ الْکذِبَ یهْدِی اِلَی الفُجُورِ وَ الْفُجُورُ یهْدی اِلَی النّارِ.

 

از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود: از دروغـگویی بپرهـیزیـد، زیرا دروغ (آدمی) را به گناه می‌کشاند و گناه، (او را) به آتش رهنمون می‌سازد.

 

کلـید ناپاکی‌ها

 

            19 عَن أَبی مُحَمَّدٍ العَسکری علیه السلام قالَ: جُعِلَتِ الْخَبائِثُ کلُّها فِی بَیتٍ وَ جُعِلَ مِفْتاحُهُ الْکذبَ.

 

از امام حسن عسگری علیه السلام نقل شده است که فرمود:

تمام ناپاکی‌ها در خانه ای نهاده شده و کلـید آن دروغـگویی اسـت. (یعنی با دروغگویی، آدمی به گناهان و معاصی دیگر آلوده می‌شود.)

 

دروغ و خـنده

 

            20 عَن رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: یا اَبا ذَرٍّ! وَیلٌ لِلَّذی یحِدَّثُ وَ یکذِبُ لِیضْحِک بِهِ الْقَوْمَ، وَیلٌ لَهُ وَیلٌ لَهُ وَیلٌ لَهُ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به ابوذر غفاری فرمود:

ای اباذر! و ای به حال کسی که برای آنکه مردم را بخنداند دروغ بـگوید! و ای بر او! و ای بر او! و ای بر او!

 

بدتـرین نَـقل قـول

 

            21 عَنِ الصّادِقِ علیه السلام قالَ: قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: «شَرُّ الرِّوایةِ، رِوایةُ الْکذِبِ».

 

از امام صادق علیه السلام نقل شده است که:

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

بـدترین نقل‌ها، نَقـلِ دروغ است.

 

فـرجام دروغـگویی

 

            22 عَن عَلِی علیه السلام: عاقِبَةُ الْکذْبِ مَلامَةٌ وَ نَدامَةٌ.

 

از علی علیه السلام نقل شده است که فرمود: سرانجـام دروغـگویی، سرزنش و پشیمانی است.

 

بدتـرین خصـلت

 

            23 عَن عَلِی علیه السلام: شَرُّ الاَْخْلاقِ اَلْکذْبُ وَ النِّفـاقُ.

 

از علی علیه السلام نقل شده است که فرمود: بـدترین اخـلاق، دروغگویی و دورویی است.

 

سبب دروغـگویی

 

            24 عَنِ النَّبِی صلی الله علیه و آله: لایکذِبُ الکاذِبُ إلاّ مِن مَهانَةٍ فی نَفسِهِ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آلهفرمود: دروغگو، دروغ نمی‌گوید مگر به سبب حقارت و پستی که در درون اوست.

 

تأمـل در گفـتار

 

            25 مِن کتابِ عَلِی علیه السلام إلَی الحارِثِ الهَمْدانی: ... وَ لا تُحَدِّثِ النّاسَ بِکلِّ ما سَمِعْتَ بِهِ فَکفی بِذلِک کذْبا، وَ لاتَرُدَّ عَلی النَّاسِ کلَّ ما حَدَّثُوک بِهِ فَکفی بِذلِک جَهْلاً.

 

در فرازی از نامه حضرت علی علیه السلامبه حارث همْدانی (یکی از اصحاب آن حضرت) آمده است: ... و هر چه شنیدی به مردم مگو، که همین برای دروغ بودن، کافی است (زیرا بسا آنچه شنیده ای در واقع دروغ بوده است). و آنچه مردم به تو بگویند رد مکن و دروغ مپندار که این هم دلیل برنادانی است (زیرا بسا آنچه را که به تو گفتند در واقع راست باشد. پس انکار آن نادانی به حق است).

 

شهادت دروغ

 

            26 عَن رَسُولِ اللّه صلی الله علیه و آله أنَّهُ قالَ فی خُطبَتِهِ عَلَی المنبَر: اِنَّ شَهادَةَ الزُّورِ تُعادِلُ الشِّرْک بِاللّه ِ تَعالی. ثُمَّ تَلا قَوْلَ اللّه ِ تَعالی: «وَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الأَوثانِ وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ». حدیث

 

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در خطبه خود بالای منبر فرمود: شهادت دروغ با شرک به خدا برابری می‌کند. سپس گفتار خداوند را تلاوت فرمود: «از پلیدی، یعنی از بت‌ها دوری کنید و از سخـن دروغ بپـرهـیزید».

 

دروغ و نفاق

 

            27 قالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: اَلْکذْبُ بابٌ مِنْ أَبْوابِ النِّفاقِ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: دروغــگویی دری از درهای نفاق است.

 

دروغ و مـروّت

 

            28 قالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: اَقَلُّ النّاسِ مُرُوَّةً مَنْ کانَ کـاذِبا.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کم نصیب ترین مردم از مردانگی، کسی است که دروغـگو باشد.

 

روسـیاهی دروغـگو

 

            29 عَنِ النَّبِی صلی الله علیه و آله: یا عَلِی ایاک وَ الْکذْبَ، فَاِنَّ الْکذْبَ یسَوِّدُ الْوَجْهَ ثُمَّ یکتَبُ عِنْدَ اللّه ِ کذّابا... .

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام فرمود: ای عـلی از دروغ گفتن بپـرهـیز، زیرا دروغ گفتن رو سیاهی در پی دارد، سپس (آدمی را) نزد خدا دروغگو می‌نویسند.

 

جـایـگاه دروغـگو

 

            30 عَنِ النَّبِی صلی الله علیه و آله قالَ: وَ مَنْ شَهِدَ شَهادةَ زُورٍ عَلی رَجُلٍ مُسْلِمٍ اَوْ ذِمّی اَوْ مَنْ کانَ مِنَ النّاسِ، عُلِّقَ بِلِسانِهِ یوْمَ القِیامَةِ، وَ هُوَ مَعَ المُنافِقینَ فِی الدَّرْک الاَسْفَلِ مِنَ النّارِ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: و کسی که به زیان مرد مسلمانی یا کسی که در پناه اسلام است یا فردی از آحاد جامعه، شهادت دروغ بدهد، در روزقیامت از زبانش آویزان می‌شود. و همراه منافقین در پایین‌ترین درجه دوزخ جای دارد.

 

دروغ کوچـک

 

            31 قـالَ عـَلِی بنُ الحُسَین علیهماالسلام: اِتَّقُوا الْکذْبَ، الصَّغیرَ مِنْهُ و الْکبیرَ فی کلِّ جِـدٍّ وَ هـَزْلٍ؛ فَاِنَّ الرَّجُلَ إذا کذِبَ فِی الْصَّغیرِ اِجْتَرَأَ عَلَی الْکبیرِ.

 

امام زین العابدین علیه السلام فرمود: از دروغ کوچک و بزرگ، جدّی و شوخی، بپرهیزید، زیـرا آن کس که در چـیز کوچـک دروغ گفت، به دروغ بزرگ نیز جـرأت پیـدا می‌کند.

 

آفتِ شخـصّیت

 

            32 عَن أبی عَبدِاللّه ِ علیه السلام قالَ: قالَ عیسَی بنُ مَریمَ علیه السلام: مَنْ کثُرَ کذْبُهُ ذَهَبَ بَهـاؤُهُ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: عیسی بن مریم علیه السلام فرموده است: هـر که دروغـگوئیش بسـیار شـد، آبرو و شخصّیتش [نزد مردم] از بین می‌رود.

 

زبـان دروغـگو

 

            33 قالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: اَعْظَمُ الْخَطـایا الِلِّسانُ الْکذُوبُ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: بزرگ‌ترین مایه گناهان، زبـانِ دروغـگو است.

 

صفت منافق

 

            34 قالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: ثَلاثٌ مَنْ کنَّ فیه فَهُوَ مُنافِقٌ وَ إِنْ صامَ وَ صَلّی وَ حَجَّ وَ اعْتَمَرَ وَ قالَ «اِنّی مُسْلِمٌ»: مَنْ اِذا حَدَّثَ کذِبَ، وَ اِذا وَعَدَ اَخْلَفَ، وَ اِذا ائْتُمِنَ خانَ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: سه چیز است که در هر که باشد منافق است، اگر چه روزه دارد و نمازگزارد و حج و عمره کند و بگوید من مسلمانم: کسی که وقتی سخن گوید دروغ گوید، و وقتی وعده دهد تخلف ورزد، و وقتی امانت به او دهند خیانت کند.

 

نتـیجه دروغـگویی

 

            35 قـالَ عـَلِی علیه السلام: ثَمَـرَةُ الْکذْبِ اَلْمَهانَةُ فِی الدُّنْیا وَ الْعَذابُ فِی الآخِرَةِ.

 

علی علیه السلام فرمود: نتیجـه دروغـگویی، خواری در دنیا و عذاب در آخرت است.

 

همنشینی بـا دروغگو

 

            36 قـالَ عـَلِی علیه السلام: اِیاک وَ مُصادَقَةَ الْکذّابِ فَاِنَّهُ یقَرِّبُ عَلَیک البَعیدَ وَ یبَعِّدُ عَلَیک الْقَریبَ.

 

علی علیه السلام فرمود: از همنشینی با دروغگو بپرهیز زیـرا او، دور را بـه تـو نزدیـک و نزدیک را به تو دور نشان می‌دهد.

 

زیـنت منافـقان

 

            37 قـالَ عـَلِی علیه السلام: بِالْکذْبِ یتَزَینُ اَهْلُ النِّفاقِ.

 

علی علیه السلام فرمود: منافقین با توّسل به دروغ [کارهای ناپسند خود را] خوب و زیبا جلوه می‌دهند.

 

دروغ و ایـمان

 

            38 قـالَ عـَلِی علیه السلام: جانِبُوا الْکذْبَ فَاِنَّهُ مُجانِبٌ لِلاْءیمانِ.

 

علی علیه السلام فرمود: از دروغ گفـتن بپرهـیزید که آن از ایمان به دور است.

 

دروغـگو و هـلاکت

 

            39 قـالَ عـَلِی علیه السلام: اَلْکاذِبُ عَلی شَرَفِ مَهْواةٍ وَ مَهـانَةٍ.

 

علی علیه السلام فرمود: دروغگو بر لبه پرتگاه و خواری است.

 

فـرامـوشی دروغـگو

 

            40 عَنِ الصّادِقِ علیه السلام: اِنَّ مِمّا اَعانَ اللّه ُ بِهِ عَلَی الْکذّابینَ اَلنِسْیانُ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: از جمله چیزهایی که خداوند به وسیله آن بر ضدّ دروغگویان یاری می‌کند، فراموشی است. (دروغـگو فراموشـکار اسـت).

 

 

 

 

 

راستگویی و دروغگویی دو حالت اخلاقی است که ریشه در اعتقادات و باورهای دینی دارد، راستگویی حرکتی در مسیر فطرت است و دروغگویی حرکتی برخلاف مسیر فطرت. راستگویی نهالی بالنده و رشد یافته در سرزمین پاک اخلاص و صداقت است و دروغگویی بوته ای آفت زده و خشکیده در شور زار روان آدمی.

انگیزه راستگویی توانمندی اراده و اعتماد به نفس و دروغگویی انعکاس ضعف‌ها و ناتوانی‌ها و نفاق‌های درونی است.

از طرف دیگر «دروغ» یکی از بدترین عادات و بزرگ‌ترین گناهان و موانع رشد و کمال به شمار می‌رود، که می‌توان در پرتو اندیشه و تعقل صحیح آن را مهار کرد و با سلاح ایمان و دانش و آگاهی آثار ناهنجار دروغگویی را از جامعه زدود.

اگر دروغ گفتن در دین مقدس اسلام ممنوع است و دروغگو مورد نکوهش قرار می‌گیرد و دروغ کلید همه بدی‌ها و شرور نامیده می‌شود، در مقابل، بر راستی و صداقت در آیین محمدی صلی الله علیه و آلهتأکید شده و راستگو مورد تحسین واقع می‌شود و از باب «اَلنَّجاةُ فِی الصِّدْقْ» نجات در راستگویی است، صداقت و راستگویی کلید همه خوبی‌ها و پاکی‌ها و نیکی‌هاست و گفته‌های انسان هم بخشی از عملهای اوست و بر نیک و بد آن مؤاخذه خواهد شد. و... خداوند با صادقان است و از دروغگویان بیزار.

بکوشیم تا طعم شیرین صداقت در گفتار و رفتار را به ذائقه جان بچشانیم.

ان شاءا...

سیدعباس رفیعی پور علوی علویجه

مهر 74

 http://www.hadithlib.com