چهل حدیث «مروّت و جوانمردی»

 

چهل حدیث «مروّت و جوانمردی»

 

قال الحکیم فی کتابه الکریم:

وَ إِذا خاطَبَهُمْ الجاهِلُونَ

قـالُوا سَـلامـاً.

فرقان / 63

پروردگار متعال می‌فرماید:

چون نادانان، (جوانمردان) را خطاب کنند،

در جـواب فقط به آنان سـلام می‌کنند.

 

فصـل اول:

فضیلت جوانمردی

مروّت نامی فراگیر

 

            1 قـالَ عَـلِی علیه السلام: أَلْمُــرُؤَةُ اِسْمٌ جـامِـعٌ لِسائِرِ الْفَضائِلِ وَ الْمَحاسِنِ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

مروّت، نامی است فراگیرنده هـمه فضیلت‌ها و خوبی‌ها.

 

مــیزان مـروّت

 

            2 قـالَ عَـلِی علیه السلام: مُرُوَّةُ الرَّجُلِ عَلی قَدْرِ عَقْلِهِ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

مروّت هر کس به قدر عقل و اندیشه اوست.

 

جــمال آدمـی

 

            3 قـالَ عَـلِی علیه السلام: مَیزَةُ الرَّجُلِ عَقْلُهُ، وَ جَمالُهُ مُرُوَّتُهُ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

امتیاز آدمی به عقل اوست و زیـبایی او به مـروّتـش.

 

ترغیب به صفات عالی

 

            4 قـالَ عَـلِی علیه السلام: أَلْمُـرُوَّةُ تَحُثُّ عَلَی الْمَکارِمِ

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

مـروّت، آدمـی را بـه صفات عالی برمی انگیزاند.

 

بـازدارنده از پســتی

 

            5 قـالَ عَـلِی علیه السلام: أَلْمُـرُوَّةُ تَمْنَعُ مِنْ کلِّ دَنِیةٍ

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

مـــروّت، انسان را از هرگونه پستی باز می‌دارد.

 

بهترین جلوه در دین

 

            6 قـالَ عَـلِی علیه السلام: مِنْ أَفْضَـلِ الدّینِ أَلْمُـرُوَّةُ، وَلاخَیرَ فی دینٍ لَیسَ لَهُ مُرُوَّةٌ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

مروّت، از برترین‌های هر آیینی است و هـر دیـنی که مـروّت نـدارد، خـیری هم در آن نیـست.

 

سـنگینی مـروّت

 

            7 قـالَ عَـلِی علیه السلام: ما حَمَلَ الرَّجُلُ حِمْلاً أَثْقَلَ مِنَ الْمُرُوَّةِ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

آدمی باری به سنگینی مروّت بـر دوش نـکشـیـده اسـت.

 

مروّت در هنگام دارایی

 

            8 قـالَ عَـلِی علیه السلام: مَعَ الثّروَةِ تَظْهَرُ المُـرُوَّةُ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

جوانمردی هنگام دارایی آشکار می‌شود.

 

فصـل دوم:

نشانه‌های جوانمردی

انصـاف و اصــلاح

 

            9 قالَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله لِرَجُلٍ مِن ثَقیف: یا أَخاثَقیفٍ، مَا الْمُـرُوَّةُ فیـکمْ؟ قالَ: یـا رَسُولَ اللّه ِ أَلأِنصافُ وَالِأصلاحُ. قالَ صلی الله علیه و آله: وَ کـذلِک هِـی فینـا.

 

رسول اکرم صلی الله علیه و آله به مردی از قبیله «ثقیف» فرمود:

ای برادر ثقیفی! مروّت، نزد شما به چیست؟

گفت: یارسول اللّه به انصاف وآشتی دادن بین افراد.

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:

نزد ما نیز چنین است.

 

از صفات رهبران راستین

 

            10 قالَ النَّبِی صلی الله علیه و آله: مُـرُوَّتُـنا أَهْـلُ الْبَـیتِ، أَلْعَفْوُ عَمَّنْ ظَلَمَنا وَ اِعطاءُ مَنْ حَرَمَنا.

 

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:

مروّت ما اهل بیت، گذشت از کسی است که به ما ظلم کرده و بخشش به کسی است که ما را محروم کرده است.

 

محبّت به قدر مروّت

 

            11 قالَ رَجُلٌ لِلأمام الرِّضا علیه السلام: أَعْطِنی عَلی قَدْرِ مُرُوَّتِک. قالَ: لایسَعَنی ذلِک فَقالَ: عَلی قَدْرِ مُرُوَّتی. قالَ علیه السلام: أَمّا اِذا فَنَعَمْ، فَأَعْطاهُ مِأَتَی دینارٍ.

 

مردی خدمت امام رضا علیه السلام رسید و عرض کرد:

به من بقدر جوانمردی‌تان بخشش و عنایتی کنید.

حضرت فرمود: در توانم نیست.

آن مرد عرضه داشت: پس به مقدار مروّت خودم چیزی به من بدهید. امام فرمود: «اکنون می‌توانم». و دویست دینار به وی عطا کرد.

 

حقیـقـتِ مـروّت

 

            12 سُئِلَ الصّادِقُ علیه السلام: مَا الْمُرُوَّةُ؟ فَقالَ علیه السلام: لا یراک اللّه ُ حَیثُ نَهاک، وَ لا یفْقِدَک حَیثُ أَمَرَک.

 

از امام صادق علیه السلام پرسیدند: مروّت چیست؟

فرمود: مـروّت آن است که خدا تو را آنجـا که نهی فرمـوده نبیند و آنجـا که امر نمـوده بیابد.

 

مـروّت کامـل

 

            13 قـالَ عَـلِی علیه السلام: جِماعُ الْمُرُوَّةِ، أَنْ لاتَعْمَلَ فِی السِّرِ مـا تَسْـتَحیی مِـنْهُ فِی الْعَـلانِـیةَ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود: نهـایت مـروّت، آن اسـت کـه در پنهانی کاری نکنی که آشکارا از آن پروا داری.

 

عــلامـت فتـوّت

 

            14 قـالَ عَـلِی علیه السلام: یسْتَدَلُّ عَلی مُرُوَّةِ الرَّجُلِ بِبَثِّ الْمَعْرُوفِ، وَبَـذْلِ الإحْسـانِ، وَ تَرْک الأِمْتِـنانِ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود: چند چیز بر مـروّت آدمی دلالت دارد: تلاش در گسترش کارهای خوب، نیکوکاری، منّت ننهادن.

 

مـلاک مـردانـگی

 

            15 قـالَ عَـلِی علیه السلام: مِـلاک الْمُــرُوَّةِ، صِدْقُ اللِّسانِ، وَ بَذْلُ الأِحسانِ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

راستگویی و نیکوکاری ملاک مُروّت است.

 

مــروّت چیـست

 

            16 قال الباقِرُ علیه السلام: یوْماً لِمَنْ حَضَرَهُ: مَا الْمُرُوَّةُ؟ فَتَکلَّمُوا فَقالَ علیه السلام: أَلْمُرُوَّةُ أَنْ لاتَطْمَعَ فَتَذِلَّ، وَ تَسْأَلَ فَتَقِلَّ، وَلاتَبخَـلَ فَتُشْتَمْ، وَ لاتَجْهَلَ فَتُخْـصَم.

 

امام باقر علیه السلام فرمود:

مروّت آن است که طمع نکنی تا ذلیل و خوار نشوی و از دیگران چیزی نخواهی تا کوچک نشوی و بخل نورزی تا ناسزا نشنوی و نادانی نکنی تا برای خودت دشمن نتراشی.

 

مروّت و دوری از حرام

 

            17 قـالَ عَـلِی علیه السلام: مِنْ شَرایطِ الْمُرُوَّةِ، أَلْتَنَزُّهُ عَنِ الْحَرامِ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

دوری از حرام، از شرایط مروّت است.

 

زینــت انسـان

 

            18 قـالَ عَـلِی علیه السلام: أَلْمُرُوئَةُ اِجْتِنابُ الرَّجُلِ ما یشینُهُ، وَ اکتِسـابُهُ ما یزیـنُهُ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

مروّت عبارت است از پرهیز از آنچه که آدمی را زشت می‌کند و به دست آوردن آنچه که آدمی را زینت می‌دهد.

 

پنهان کردن فقر و بیماری

 

            19 قـالَ عَـلِی علیه السلام: اِخْفاءُ الْفاقَةِ وَ الأَمْراضِ مِنَ الْمُرُوئَةِ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

پنهان کردن نداری و بیماری از مــروّت است.

 

مردانگی در سفر و حضر

 

            20 قـالَ عَـلِی علیه السلام: أَلْمُرُوَّةُ مُرُوَّتانِ: مُرُوَّةُ الْحَضَرِ، وَ مُرُوَّةُ السَّفَرِ. فَأَمّا مُرُوَّةُ الْحَضَرِ، فَتِلاوَةُ الْقُرْآنِ، وَ َحُضُورُ الْمَساجِدِ، وَ صُحْبَةُ أَهْلِ الْخَیرِ، وَ النَّظَرُ فِی الْفِقْهِ، وَ أَمّا مُرُوَّةُ السَّفَرِ، فَبَذْلُ الزّادِ، وَ الْمِزاحُ فی غَیرِ ما یسْخِطُهُ اللّه ُ وَ قِلَّةُ الخِلافِ عَلی مَنْ صَحِبَک، وَ تَرْک الرِّوایةِ عَلَیهِمْ اِذا أَنْتَ فارَقْتَهُمْ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

مروّت دو گونه است: مروّت در حضر و مروّت در سفر.

اما مروّت در حضر، تلاوت قرآن است و حضور در مساجد و همراهی اهل خیر و دقت در فقه.

و اما مروّت در سفر، بخشش از توشه سفر است و شوخی کردن، اما نه در آنچه خدا را به خشم می‌آورد و کاستن از اختلاف نظر با همسفرت و غیبت نکردن از همسفران هنگامی که از آنان جدا می‌شدی.

 

وفـاکردن بـه وعـده

 

            21 قـالَ عَـلِی علیه السلام: أَلْمُـرُوئَةُ اِنْجـازُ الْوَعـْدِ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

مروّت همان عمل کردن به وعده است.

 

پرهــیز از پسـتی

 

            22 قـالَ عَـلِی علیه السلام: أَلْمُـرُوئَةُ اِجْتِـنابُ الدَّنِیةِ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

مروّت همان پرهیز از پستی است.

 

کمـال مـروّت

 

            23 قـالَ عَـلِی علیه السلام: لا تَتِمُّ مُرُوَّةُ الرَّجُلِ حَتّی: یتَفَـقَّهَ فی دیـنِهِ، وَ یقْتَـصِدَ فی مَعیشَتِهِ، وَیصْبِرَ عَلی النّائِبَةِ اِذا نَزَلَتْ، وَ یسْتِعْذَبَ مَرارَةَ اِخْـوانِهِ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

مروّت آدمی کامل نمی‌شود مگر هنگامی که:

1. در دین خود دانا شود، 2. در زندگی خود، میانه روی پیشه کند، 3. اگر مصیبتی بر وی وارد آمد، صبر کند، 4. و اگر برادرانش را در سختی ببیند، احساس تلخی کند.

 

نشـانه‌های جوانمـردی

 

            24 قـالَ عَـلِی علیه السلام: أَلْفُتُوَّةُ عَـلی أَرْبَـعَةٍ: أَلتَّواضُعُ مَعَ الدَّوْلَةِ، وَ الْعَفْوُ مَعَ الْقُدْرَةِ، وَالنَّصیحَةُ مَعَ الْعَداوَةِ، وَ الْعَطِیةُ بِلا مِنَّةٍ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

جوانمردی چهار گونه است:

فروتنی، هنگام فرمانروایی و حکومت. گذشت، هنگام قدرت. خیرخواهی، هنگام دشمنی. و بخشش بدون منت گذاردی.

 

سـه رکنِ مـروّت

 

            25 قـالَ عَـلِی علیه السلام: ثَلاثَةٌ هُنَّ الْمُرُؤَةُ: جـُودٌ مـَعَ قِـلـَّةٍ، وَ احْتِمالٌ مِنْ غَیرِ مَذَلـَّةٍ، وَتَعَفـُّفٌ عَنِ الْـمَسْأَلَةِ

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

سه چیز است که عین مروّت است: بخشش در حال تنـگدستی، تحمّل و صبوری بـدون آنکه انسـان زیر بـار ذلت بــرود، و خـودداری از خـواهش و درخواست.

 

مـردانـگی و دینـداری

 

            26 قـالَ عَـلِی علیه السلام: نِظامُ الْمُرُؤَةِ، حُسْنُ الأُخُوَّةِ، وَ نِظامُ الدّینِ حُسْنُ الْیقـینِ

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

سامان بخشِ مروّت، انجام وظیفه برادری به نحو نیکوست و آیین و اساس دین، یقین خوب داشتن است.

 

فصـل سوم:

زشتی ناجوانمردی

مـلول مـروّت نـدارد

 

            27 قـالَ عَـلِی علیه السلام: لَیسَ لِمَلُولٍ مُـرُوَّةٌ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

شخص دلخسته، مروّت ندارد.

 

بی‌هـمتی و ناجوانـمردی

 

            28 قـالَ عَـلِی علیه السلام: مَنْ لامـُرُوَّةَ لـَهُ، لاهِمـَّةَ لَهُ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

آنکه مروّت ندارد، همت ندارد.

 

مـروّت و رازداری

 

            29 قال الصّادِقُ علیه السلام: لَیسَ مِنَ الْمُرُوَّةِ أَن یحَدِّثَ الرَّجُلُ بِما یلْقی فی سَـفَرِهِ مِنْ خَیرِ وشَرٍّ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

از مروّت نیست که انسان آنچه را که در سفر دیده، از ریز و درشت و خوب و بد، بازگو کند.

 

مـروّت بی‌ارزش

 

            30 قـالَ عَـلِی علیه السلام: بَخِسَ مـُرُوَّتـُهُ، مَنْ قَـلَّ یقینـُهُ

 

امام علی علیه السلام می‌فرماید: کسی که یقینش کم باشد، مــروّت او بی ارزش است.

 

ناجوانمردی در داد و ستد

 

            31 قـالَ عَـلِی علیه السلام: لَیسَ مِنَ الْمُرُوَّةِ، الَرِّبْحُ عَلَی الأِخوانِ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

سود گرفتن از برادران دینی، از مــروّت بـه دور اسـت.

 

نامـردی با دوست و دشمن

 

            32 و قـالَ عَـلِی علیه السلام: لَمْ یتَّـصِفْ بِالْمُــرُوَّةِ، مَنْ لَمْ یرْعَ ذِمَّةَ أَوْلِیائِهِ، وَ ینْصِفْ أَعْدائَهُ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

کسی که حقوق دوستان خود را مراعات نکند، و با دشمنان خود با انصاف رفتار نکند، مردانگی ندارد.

 

ناجوانمـردی بخـیل

 

            33 قـالَ عَـلِی علیه السلام: لامـُرُوَّةَ مـَعَ شـُحٍّ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

مردانگی با بُخل جمع نمی‌شود.

 

حـرص، آفت مــروّت

 

            34 قـالَ عَـلِی علیه السلام: أَلْحِـرْصُ یـُزْرِی بِالْمـُرُوَّةِ

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

حرص، مردانگی انسان را معیوب می‌کند.

 

دین تـوأم با مـروّت

 

            35 قـالَ عَـلِی علیه السلام: لاخَیرَ فی دینٍ لَیسَ لَهُ مُرُوّة.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود:

دینی که مـروّت ندارد، خـیری در آن نیـست.

 

جـلوه‌های جوانمـردی

 

            36 قال الصّادق علیه السلام: أَتَظُـنُّونَ أَنَّ الفُتُـوَّةَ بِالفِسقِ وَ الفُجُـورِ، إنَّمَا الفُتُوَّةُ طَعامٌ مَوْضُوعٌ، وَ نائِلٌ مَبذُولٌ، وَ بِشرٌ (بِّرٌ) مَعـرُوفٌ، وَ أَذی مَکفُـوفٌ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

آیا گمان می‌کنید جوانمردی با فسق و فجور حاصل می‌شود! جوانمردی تنها با سفره ای گسترده، و عطایی بخشیده، و نیکی (یا خوشرویی) پسندیده، و پرهیز از مردم آزادی حاصل می‌شود.

 

گذشت از جوانمـردان

 

            37 قال النبی صلی الله علیه و آله: تَجافُوا عَن عُقُوبَةِ ذَوِی المُـرُوَّةِ، مـالَم تَکنْ حَـداً مِنْ حُـدُودِ اللّه.

 

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:

از عقـوبت کردن جوانمـردان درگذرید، تا وقتی که کیفرشان حدّی از حدود الهی نباشد!

 

دولت کریمان و لئیمان

 

            38 قال علی علیه السلام: دَولَةُ الکریمِ تَظْـهَرُ مَنـاقِبُهُ، دَولَةُ اللَّئیمِ تَکشِفُ مَساوِیهُ وَ مَعایبَهُ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمودند:

جوانمرد اگر به دولت برسد، مناقبش آشکار گردد، و فرومایه اگر به دولت رسد، بدی‌ها و عیوبش آشکار گردد.

 

آبروی جوانمرد و فرومایه

 

            39 قال علی علیه السلام: ألکریمُ مَن صانَ عِرضَهُ بِمالِهِ، وَ اللَّئیمُ مَن صانَ مالَهُ بِعِرْضِهِ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمودند:

جوانمرد باگذشت کسی است که مال را فدای آبروی خود می‌کند، و فرومایه آبروی خود را فدای مال کند.

 

اخلاق جوانمرد و فرومایه

 

            40 قال علی علیه السلام: ألنَّصیحَةُ مِن أخلاقِ الکرامِ، ألغِـشُّ مِن أخلاقِ اللِّـئامِ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمودند:

موعظه و نصیحت از اخلاق جوانمردان است، و خـیانت و نیرنگ، از خوی لئیـمان است.

 

 

 

 

 

بسم اللّه الرحمن الرحیم

الحمدللّه ربّ العالمین والصلوة والسلام علی سیدنا محمّد و آله الطاهرین. لا سیما امام العصر الحجة بن الحسن المهدی، صلوات اللّه و سلامه علیهم اجمعین

* * *

نوشته‌هایی چند که عنوان «چهل» به خود گرفته است، بخشی از گفتارهای آموزنده و تربیتی رسول گرامی اسلام و ائمّه اطهار علیهم السلاممی باشد.

با ظهور دین مقدس اسلام، کلمه و کلام، به حدّ اعجاز رسید، قرآن چشمه کلام الهی بر قلب پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله نازل گشت، و هر امر شگفت آوری را در برابر خود به زانو درآورد.

کلام پیامبر و معصومین علیهم السلام که دل‌هایشان مالامال از این چشمه بود، معجزه دوّم گشت.

نگاه موضوعی به کلمات معصومی علیهم السلام، ما را با بینش همه جانبه رو برو خواهد ساخت، تمامی اختلاف‌های ظاهر، جبهه بندی‌های انسانی، و مراتب معنای یک موضوع در یک افق پیش چشم قرار می‌گیرد، و آنگاه چشمه کلام معصوم علیهم السلام، انسان‌ها را به دریای حقیقت می‌رساند.

«جوانمردی و فتوت» که موضوع این نوشته است در کلام معصومین علیهم السلام، انسان‌ها را به دریای حقیقت می‌رساند.

«جوانمردی و فتوت» در کلام آن‌ها، از اهمّیت ویژه ای برخوردار است.

جوانمردی وصفی است بزرگ، که سایه بر تمامی جنبه‌های انسانی می‌افکند.

جوانمردی است که در هر حال انصاف را رعایت می‌نماید و به دشمن آسایش، و مجال تفکر می‌دهد.

جوانمردی است که درجات آن، درجات انسانیت می‌گردد.

جوانمردی است که خلوت و جمع را یکسان می‌سازد.

جوانمردی است که هیچگاه پشیمانی را به دنبال نمی‌آورد.

جوانمردی پستی‌ها، و ذلت‌ها را می‌پوشاند و شعله عشق را بر می‌افروزد.

جوانمردی، صراط را مستقیم می‌نماید و دین را به ارمغان می‌آورد.

جوانمردی است که دین حق را زنده نگه می‌دارد.

همگی این مجموعه در خور تأمّل، از کتب معتبر احادیث بر گرفته شده است.

ترجمه فارسی آن‌ها برای بهتر در دسترس قرار گرفتن مظامین بلند آن‌هاست.

هرچند این مجموعه نوعی گردآوری و گزینش است، ولی امید است که نوع انتخاب و ترتیب آن بدین شیوه، جان و مغز ما را مشمول مبارک نبوی صلی الله علیه و آله: «مَن حَفِظ مِن أُمّتی أربعینَ اً، ممّایحتاجُونَ الیه من أمر دینهم، بَعَثَهُ اللّه ُ یوْمَ القَیمَةِ، فَقیهاً عالِماً» نماید.

پایبندی به رهنمودهای پر محتوای کلام اولیاء راستین خدا، و رهبران واقعی، زندگی را با معنا، دل را مطمئن، نظر را صائب و سعادت اخروی را نصیب انسان‌ها خواهد نمود.

وَ اِنَّ اللّه َ لایضیعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً

قم جعفر عباس حائری

11/8/1378

 

مقدّمه

به قلم: جواد محدثی

بیا تا مونس هم، یار هم، غمخوار هم باشیم

انیس جان هم فرسوده بیمار هم باشیم

شب آید، شمع هم گردیم و بهر یکدگر سوزیم

شود چون روز، دست و پای هم در کار هم باشیم

دوای هم، شفای هم، برای هم، فدای هم

دل هم، جان هم، جانان هم، دلدار هم باشیم

فیض کاشانی رحمه الله

صاحبان دل‌های شکسته، در پی مرهم گذار، چشم به این سو و آن سو می‌دوزند و غریبان بی پناه، در تنگناهای زندگی، در سایه همت و فتوت آزاد مردان می آرم‌اند و مظلومان بلا دیده، دل را با دست گرم و نوازشگر جوانمردان خوش می‌سازند.

اگر در جامعه، افراد آزاده ای نباشند که عشق محرومان و ضعیفان را در دل دارند، ستمگران، روزگار آنان را سیاه‌تر می‌کنند.

آیین «رادمردی» حکم می‌کند که صاحبان قدرت و مکنت، دستی هم به سر و روی محرومان بکشند و بازوی آنان را بگیرند و از زمینگیری و خاک نشینی بلند کنند.

«مردانگی» صفت برجسته و ارزشمندی است که آبروبخش یک اجتماع زنده است.

فتوت یا مردانگی، برخورداری از سجایای والای اخلاقی و ارزش‌هایی است که هم در اندیشه و افکار انسان‌ها می‌نشیند و هم از رفتار و معاشرت و برخوردهای آنان می‌تراود.

داشتن روحیه ایثار و گذشت و همت بلند و عفو و اغماض گوشه ای از فتوّت است، بخشندگی وسخاوت، گوشه ای دیگر و تحمل و صبوری و مدارا و خوشرفتاری، گوشه ای دیگر.

پس «مروّت» و «مردی»، عبارت است از: صداقت، وفاداری، حسن نیت، یکرنگی و نوع دوستی و دل به دست آوردن، نه دل شکستن.

به قول خواجه عبداللّه انصاری:

«اگر بر روی آب روی، خسی باشی

و اگر به هوا پری، مگسی باشی

دل به دست آر، تا کسی باشی...»

و خدا این را می‌پسندند و می‌پذیرد و پاداش می‌دهد، چرا که دل‌های شکسته، جایگاه توجه به خدا و امید به درگاه اوست و جوانمردی، تسکین آن قلوب است.

انسان، به هیچ زینتی، زیباتر از مروت و جوانمردی، آراسته نیست. نه فتوت به ادعاست، و نه جوانمردی به سخن!

فتوت تنها با عمل است که مهر تأیید می‌خورد و مقبول خاطرها می‌گردد و به حرف نیست!

کرامت، جوانمردی و نان دهی است

مقالات بیهوده، طبل تهی است

در روایات، برای جوانمرد، اوصاف و نشانه‌های زیادی بیان شده، که به چند نمونه اشاره می‌شود:

1 ـ «عفو و گذشت»:

روح‌های بزرگ، ظرفیتِ عفو هم دارند، ولی افراد حقیر و فرومایه، به سرعت درصدد انتقام بر می‌آیند.

2 ـ «آغاز به نیکی»:

نیاز را دیدن و شنیدن و پاسخ مساعد و مثبت دادن، مهم نیست. اخلاق جوانمردی آن است که حفظ آبروی دیگران کنی و پیش از سؤالشان، در رفع نیازشان بکوشی.

3 ـ «پاسخ بدی با نیکی»:

این نیز روحیه والا می‌خواهد که در مقابل بدی دیگران، خوبی کنی، اگر ناسزا گفتند، اگر بی اعتنا بودند، تو احترام و ادب کنی، اگر از تو بریدند، تو قطع رابطه و پیوند نکنی.

4 ـ «عفو با قدرت»:

نشان دیگر اهل فتوّت، آن است که وقتی قدرت دارند و می‌توانند انتقام بگیرند، عفو را پیشه می‌سازند.

5 ـ «غمخواری محرومان»:

جوانمرد، به نیازمندان رسیدگی می‌کند، و افتادگان را دستگیری و حمایت می‌نماید و خود را در راحت و رنج و غم و شادی دیگران شریک می‌داند. به قول سعدی:

تو کز محنت دیگران بی غمی

نشاید که نامت نهند آدمی

«پوریای ولی» از پهلوانان نامدار که از مردانگی او، حکایات بسیاری زبانزد مردم است، چنین سروده است:

 

گر بر سر نفس خود امیری، مردی

ور بر دگری نکته نگیری، مردی

مردی نبود فتاده را پای زدن

گردست فتاده ای بگیری، مردی

 فتوّت، همان خوشخویی و بخشندگی و مردم نوازی و رسیدگی به بینواست و این‌ها همه، باید به شکرانه قدرت و توانی باشد که خداوند، عطا کرده است.

از فرازهای برجسته دوران جوانی رسول خدا صلی الله علیه و آله قبل از بعثت، شرکت او در پیمانی است که عده ای از جوانمردان قریش، برای دفاع از حقوقِ مظلومان بستند و به، «حلف الفضول» معروف شد. این گروه، خود را متعهد می‌دانستند که به استغاثه واستمداد بی پناهانی که به حقشان تجاوز می‌شود پاسخ دهند. پیامبرخدا صلی الله علیه و آله از این پیمان به نیکی یاد می‌کرد و هرگز حاضر نبود به هیچ قیمتی آن را بشکند.

نمونه دیگر مروّت و مدارای پیامبر، حتی نسبت به دشمنان سرسخت خویش، اعلان «عفوعمومی» در سال «فتح مکه» بود، که همراه مسلمانان، فاتحانه وارد مکه شد، همه را بخشید و با جمله «اِذهَبُوا فَأنتُمُ الطُلَقاء» همه را آزاد کرد و آب عفو بر آتش کینه‌ها ریخت.

فتوت و راد مردی علی علیه السلام در تاریخ، نمونه است و نمونه‌هایش هم فراوان. در جنگ خندق، وقتی با رقیبی شجاع، همچون «عمروبن عبدودّ» درافتاد و او را به هلاکت رساند، خواهر «عمرو» کنار کشته برادرش آمد و دید که زره قیمتی او بر تنش باقی است. پرسید: قاتل او کیست؟ گفتند: علی ابن ابی طالب. گفت: او را هماوردی بزرگوار و جوانمرد کشته است.

و همین «فتوت» های علی بود که او را ملقّب و مفتخر به «لافتی الاّ عَلی...» ساخت.

سراسر صحنه‌های حماسه آفرین کربلا، نمونه‌های مردانگی بود. چه آن یاران پاکباخته و عاشق، که مردانه بر خنجر دشمن بوسه زدند و شهادت در رکاب امام را بر زندگی چند روزه ترجیح دادند، چه جوانان هاشمی، چه سردار و سالار شهیدان، حسین بن علی علیهماالسلام مظهر غیرت الهی، که حتی دشمن را به مردانگی دعوت می‌کرد و می‌فرمود: اگر دین ندارید، لااقل آزاد مرد باشید و چه علمدار وفا، فرمانده سپاه حسین علیه السلام، حضرت اباالفضل، که مظهر اعلای فتوت و راد مردی بود.

به دریا پا نهاد و تشنه لب بیرون شد از دریا

مروت بین، جوانمردی نگر، غیرت تماشا کن

سخن از مروت و فتوت و جوانمردی، دامنه وسیع دارد، به خصوص نمونه‌های تاریخی آن در سیره پیامبر و امامان و اصحاب.

درود بر جوانمردان اهل مروت، و بزرگواران فتوت پیشه.

 

 http://hadithlib.com/