چهل حدیث ویژه «نماز شب»

 

چهل حدیث «نماز شب»

 

«وَ مِنَ اللَّیلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَک عَسی اَنْ یبْعَثَک رَبُّک مَقاما مَحْمُودا»

 

بخشی از شب را به تهجّد و شب زنده داری (با نماز شب) که برای توست بپرداز، باشد که خدایت تو را به مقام محمود (شفاعت) مبعوث گرداند.

 

 

بخش اوّل:

اهمیت نـماز شـب

محبوبیت نــماز شـب

 

            1 عَنْ اَنَسِ بنِ مالِک سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهَ صلی الله علیه و آلهیقُولُ: اَلرَّکعَتانِ فِی جَوْفِ اللَّیلِ اَحَبُّ اِلَی مِنَ الدُّنْیا وَما فی‌ها.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمود:

دو رکعت نماز در دل شب پیش من از دنیا و آنچه در آن است محبوب‌تر است.

 

زیـور آخـرت

 

            2 عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام قالَ: اَلمالُ وَآلْبَنُونُ زینَةُ الْحَیوةِ الدُّنْیا وَثَمانُ رَکعاتٍ مِنْ آخِرِ اللَّیلِ وَالْوَتْرُ زینَةُ الآخِرَةِ، وَقَدْ یجْمَعُهَا اللّهُ لاَِقْوامٍ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

ثروت و فرزندان، زیور زندگی دنیایند، و هشت رکعت نماز در آخر شب و یک رکعت نماز «وتـر» زیور آخرت‌اند، که گاهی خدا همه آن زیورها را برای عدّه ای جمع می‌کند.

 

ملاک دوستی خـدا

 

            3 عَنْ جابِرِ بْنَ عَبْدِاللّهِ الاَْنـْصارِی قالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یقُولُ: مَا اتَّخَذَّ اللّهُ اِبْراهِیمَ خَلیلاً اِلاّ لاِطْعامِهِ الطَّعامَ، وَصَلاْتِهِ بِاللَّیلِ وَالنَّاسُ نِیامٌ.

 

جابربن عبدالله انصاری می‌گوید:

از رسول خدا صلی الله علیه و آلهشنیدم که می‌فرمود:

خداوند متعال ابراهیم علیه السلام را جز بخاطر دو کار دوست و خلیل خود انتخاب نکرد:

1 ـ اطعام دادنش

2 ـ نماز شب خواندش هنگامی که مردم خوابند.

 

مایه سـعادت

 

            4 قالَ النَّبِی صلی الله علیه و آله: خَیرُکمْ مَنْ اَطابَ الْکلامَ وَاَطْعَمَ الطَّعامَ وَصَلّی بِاللَّیلِ وَ النّاسُ نِیامٌ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

بهترین فرد شما کسی است که نیکو سخن بگوید و طعام بدهد و هنگامی که مردم خوابند نماز (شب) بخواند.

 

بهترین نـماز

 

            5 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ: اَفْضَـلُ الصَّـلاةِ بَـعْدَ الصَّـلاةِ الْمَـکتُوبَةِ الصَّـلاةُ فِی جَوْفِ الَلَّیلِ.

 

رسول بزرگوار اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:

بـهتـرین نـماز بـعد از نـماز واجـب، نـماز خـواندن در دل شـب است.

 

برتر از جـهان

 

            6 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ: رَکعَتانِ یرْکعُهُما اِبْنُ آدَمَ فِی جَوْفِ اللَّیلِ الآخِرِ خَیرٌ لَهُ مِنَ الدُّنْیا وَما فی‌ها، وَلَوْلا اَنْ اَشُقَّ عَلی اُمَّتِی لَفَرَضْتُهُما عَلَیهِمِ.

 

رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

دو رکعت نمازی که انسان در دل آخر شب بخواند از دنیا و آنچه در آن است بهتـر است.

و اگر بـر امّتم دشوار نبود آن دو رکعت را بر آنان واجب می‌کردم.

 

درهـای خیر و سعادت

 

            7 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله لِمَعاذِبْنِ جَبَلٍ فِی غَزْوَةِ تَبُوک: وَاِنْ شِئْتَ أَنْبَأْتُک بِاَبْوابِ الْخَیرِ؟ قالَ: قُلْتُ: اَجَلْ یارَسُولَ اللّهِ قالَ: اَلصَّوْمُ جُنَّةٌ، وَالصَّدَقَةُ تُکفِّرُ الْخَطیئَةَ، وَقِیامُ الرَّجُلِ فِی جَوْفِ اللَّیلِ یبْتَغی وَجْهَ اللّهِ، ثُمَّ قَرَءَ هذِهِ الآیةَ: «تَتَجافی جُنُوبُهُمْ عَنِ المَضاجِعِ»

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله در جنگ تبوک به معاذ بن جبل فرمود: می‌خواهی درهای خیر و سعادت را به تو معرّفی کنم؟

او گفت: آری ای رسول خدا، پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:

این‌هاست:

1 ـ روزه که سپر (از آتش) است.

2 ـ صدقه که خطا را جبران می‌کند.

3 ـ بیداری انسان در دل شب که بخاطر خدا باشد سپس این آیه را خواند: «تَتَجافی جُنُوبُهُم عَنِ المَضاجِعِ ...»

 

سفارش‌جبرئیل

 

            8 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مـازالَ جَبْـرَئیلُ یوصینـِی بِقِـیامِ اللَّیلِ حَتّـی ظَنـَنْتُ اَنَّ خِـیارَ اُمَّـتی لَـنْ یـنامُوا.

 

جبرئیل همواره مرا به شب زنده داری سفارش می‌کرد تا اینکه من گمان کردم که خوبان امّت من شب‌ها نمی‌خوابند. همان، ص 139.

 

یکی از سـه افتـخار

 

            9 یقُولُ الصّادِقُ علیه السلام: ثَلاثَةٌ هُنَّ فَخْرُ المُؤْمِنِ وَزینَةٌ فِی الدُّنْیا وَاْلآخِرَةَ: الَصَّلاةُ فِی آخِرِ اللَّیلِ، وَ یأْسُهُ مِمّا فِی اَیدی النّاسِ، وَوِلایةُ اْلاِمامِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلِهِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

سه چیز مایه افتخار مؤمن و زینت و آرایش انسان در دنیا و آخرت است:

1 ـ نماز در آخر شب

2 ـ قطع امید از آنچه در دست مردم است

3 ـ پذیریش ولایت امام معصومی از خاندان محمد صلی الله علیه و آله.

 

شرف و عزّت مؤمن

 

            10 قالَ اَبُو عَبْدِاللّهِ علیه السلام: شَرَفُ الْمُؤْمِنِ صَلاتُهُ بِاللَّیلِ، وَعِزُّهُ کفُّ الاَذی عَنِ النّاسِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

شرافت انسان با ایمان به نماز شب اوست و عزّت و بزرگواری او خودداری از اذیت مردم است.

 

مباهات الهی

 

            11 عَنِ النَّبِی صلی الله علیه و آله: اِذا قـامَ الْعَبْدُ مِنْ لَذیذِ مَضْـجَعِهِ وَالنُّعـاسُ فِی عَینَـیهِ لِیـرْضِی رَبَّـهُ جَلَّ وَ عَزَّبِصَـلاةِ لَیلِهِ، بـاهَی اللّهُ بِهِ مَلائِـکتَهُ، فَقـالَ: اَمـا تَرَوْنَ عَـبْدی هذا، قَدْ قـامَ مِنْ لَذیذِ مَضْـجَعِهِ اِلی صَـلاةٍ لَمْ اَفْـرُضْها عَـلَیهِ اِشْـهَدُوا اَنِّی قَـدْ غَفَـرْتُ لَهُ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

هنگامی که انسان از بستر لذتبخش خود برخیزد در حالی که چشمانش خواب آلوده است برای اینکه با نماز شبش پروردگار خود را خوشنود کند، خداوند در مقابل فرشتگانش به او می‌نازد و می‌فرماید:

آیا بنده مرا نمی‌بینید که از رختخواب گوارایش برخاسته برای نمازی که من بر او واجب نکردم.

گواه باشید که او را بخشودم.

 

اجـر بی‌پایان

 

            12 عَنْ اَبِی عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ: ما مِنْ عَمَلٍ حَسَنٍ یعْمَلُهُ الْعَبْدُ اِلاّوَلَهُ ثَوابٌ فِی الْقُرْآنِ اِلاّ صَلاةُ اللَّیلِ فَاِنَّ اللّهَ لَمْ یبَینْ ثواب‌ها لِعَظیمِ خَطَرِهِ عِنْدَهُ فَقالَ: «تَتَجا فی جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفا وَطَمَعَا وَمِمّا رَزَقْناهُمْ ینْفِقُونَ فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما اُخْفِی لَهُمْ مِنْ قُرَّةِّ اَعْینٍ جَزاءً بِما کانُوا یعْملُونَ».

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

هیچ کار خوبی نیست که انسان انجام دهد جز اینکه برای آن در قرآن پاداشی بیان شده است مگر نماز شب، که خداوند پاداش آنرا مشخص نکرده بخاطر بزرگی و عظمت آن پیش خودش بلکه فرموده است:

پهلو از بستر از خواب حرکت می‌دهند (در دل شب) با بیم و امید خدای خود را می‌خوانند و از آنچه روزی آن‌ها کردیم انفاق می‌کنند، هیچ کس نمی‌داند که پاداش نیکوکاریش چه نعمت و لذت‌های بی نهایت که روشنی بخش دیده است در عالم غیب برای او ذخیره شده است.

 

یـک رکعت

 

            13 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ: عَلَیکمْ بِصَلاةِ اللَّیلِ وَلَوْرَکعَةً واحِدَةً، فَاِنَّ صَلاةَ اللَّیلِ مِنْهاةٌ عَنِ اْلاِثْمِ، وَتُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ تَبارَک وَ تَعالی، وَتَدْفَعُ عَنْ اهل‌ها حَرَّ النَّارِ یوْمَ القِیامَةِ …

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

بر شما باد به نماز شب اگرچه یک رکعت باشد، زیرا نماز شب انسان را از گناه باز می‌دارد، و خشم پروردگار را (نسبت به انسان) خاموش می‌کند و سوزش آتش را در قیامت از انسان دفع می‌کند.

 

شیعه و نماز شب

 

            14 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: لَیسَ مِنْ شیعَتِنا مَنْ لَمْ یصَلِّ صَلاةَ اللَّیلِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

کسی که نماز شب را بجا نیاورد از شیعیان ما نیست.

(شیخ مفید گفته:

منظور اینست که از شیعیان مخلص نیست یا اینکه منظور اینست کسی که معتقد به فضیلت نماز شب نباشد از شیعیان ما نیست)

 

 

بیدار کردن برای نماز

 

            15 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: رَحِمَ اللّهُ رَجُلاً قامَ مِنَ اللَّیلِ فَصَلّی وَاَیقَظَ اِمْرَأَتَهُ فَصَلَّتْ، فَاِنْ اَبَتْ نَضِحَ فِی وجه‌ها المآءَ، رَحِمَ اللّهُ اِمْرَأَةً قامَتْ مِنَ اللَّیلِ فَصَلَّتْ وَاَیقَظَتْ زوج‌ها، فَاِنْ اَبی نَضِحَتْ فِی وَجْهِهِ المآءَ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

خداوند رحمت کند مردی را که مقداری از شب را از خواب برخیزد و نماز بخواند و همسرش را هم بیدار کند تا نماز بخواند، اگر چنانچه بیدار نشد آب به صورتش بپاشد (تا بیدار شود)، و خدا رحمت کند زنی را که از خواب بیدار شود پس نماز بخواند و همسرش را بیدار کند چنانچه بیدار نشد آب به صورتش بپاشد (البته در صورت تمایل و رضایت).

 

نیت نماز شب

 

            16 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: ما مَنْ عَبْدٍ یحَدِّثُ نَفسَهُ بِقِیامِ ساعَةٍ مِنَ اللَّیلِ فَینامُ عَنْها اِلاّ کانَ نَوْمُهُ صَدَقَةً تَصَدَّقَ اللّهُ بِها عَلَیهِ وَکتَبَ لَهُ اَجْرَما نَوی.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

بنده ای که تصمیم می‌گیرد (برای نماز شب) از خواب برخیزد و خواب می‌ماند خوابش صدقه ای حساب می‌شود که خدا داده و ثواب آنچه را که قصد داشت خدا برای او می‌نویسد.

 

بخش دوّم:

آثـار نـماز شـب

آثار نمازشب و کـفاره گناهان

 

            17 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: عَلَیکمْ بِصَلاةِ اللَّیلِ فَاِنَّهُ دَأْبُ الصّالِحینَ قَبْلَکمْ، وَاِنَّ قِیامَ اللَّیلِ قُرْبٌ اِلَی اللّهِ، وَمِنْهاةٌ عَنِ اْلاِثْمِ، وَتَکفیرُ السَّیئاتِ وَمَطْرَدَةُ الدّاءِ فِی الْجَسَدِ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

بر شما باد به نماز شب، زیرا آن روش شایستگان پیش از شماست، و بیداری شب انسان را به خدا نزدیک می‌کند، و از گناه باز می‌دارد و گناهان را می‌پوشاند، و بیماری را از بدن می‌زداید.

 

فواید نماز شب

 

            18 قالَ اَمیرُ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام: قیامُ اللَّیلِ مُصِحَّةٌ لِلْبَدَنِ، وَ مَرْضاةٌ لِلرِّبِّ عَزَّوَجَلَّ، وَ تَعَرُّضٌ لِلرَّحْمَةِ وَ تَمَسُّک بِاَخْلاقِ النَّبِیینَ.

 

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود:

بیداری شب باعث سلامتی بدن و خشنودی پروردگار بزرگ و در معرض رحمت و لطف خدا قرار گرفتن و چنگ زدن به اخلاق پیامبران است.

 

آثار نماز شب

 

            19 عَنْ اَبِی عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ: صَلاةُ اللَّیلِ تُحسِنُ الْوَجْهَ، وَتُحْسِنُ الْخُلْقَ، وَتُطِیبُ الرّیحَ، وَتُدِرُّ الرِّزْقَ، وَ تَقْضِی الدَّینَ، وَتَذْهَبُ بالْهَمِّ، وَتَجْلُو الْبَصَرَ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: نماز شب انسان را خوش سیما و خوش اخلاق و خوشبو می‌کند، و روزی را زیاد، و قرض را ادا می‌کند و غم را می‌برد و دید انسان را نورانی می‌کند.

 

نماز شب و نور خدا

 

            20 سُئِلَ عَلی بنُ الْحُسَینِ علیه السلام: مابالُ المُتهَجِّدینَ بِاللَّیلِ مِنْ اَحْسَنِ النّاسِ وَجْها؟ قالَ: لاَِنَّهُمْ خَلَوْا بِرَبِّهِمْ فَکساهُمْ اللّهُ مِنْ نُورِهِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: از امام سجاد سئوال شد: چگونه است که شب زنده داران از خوش سیماترین مردم‌اند؟ امام علیه السلام فرمود: زیرا آن‌ها با خدای خود خلوت می‌کنند و خدا آن‌ها را با نورش می‌پوشاند.

 

ضـمانت روزی

 

            21 عَنْ اَبِی عَبْدِ اللّهِ علیه السلام قالَ: کذِبَ مَنْ زَعَمَ اَنَّهُ یصَلّی صَلاةَ اللَّیلِ وَهُوَ یجُوعُ اِنَّ صَلاةَ اللَّیلِ تَضْمِنُ رِزْقَ النَّهارَ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: دروغ گفته کسی که گمان کند نماز شب می‌خواند و گرسنگی می‌کشد زیرا نماز شب غذای روز را ضمانت می‌کند.

 

درجات نـماز شـب

 

            22 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ رُزِقَ صَلاةَ اللَّیلِ مِنْ عَبْدٍ اَوْاَمَةٍ قامَ لِلّهِ عَزَّوَجَلَّ مُخْلِصا فَتَوَضَّأَ وُضُوءً سابِغا وَصَلّی لِلّهِ عَزَّوَجَلَّ بِنیةٍ صادِقَةٍ وَقَلْبٍ سَلیمٍ وَبَدَنٍ خاشِعٍ وَعَینٍ دامِعَةٍ جَعَلَ اللّهُ تَبارَک وَتَعالی خَلْفَهُ تِسعَةَ صُفُوفٍ مِنَ الْمَلائِکةِ فِی کلِّ صَفٍّ ما لایحْصی عَدَدَهُمْ اِلاَّاللّهُ تَعالی اَحَدُ طَرَفَی کلِّ صَفٍّ فِی الْمَشْرِقِ وَالآخِرُ بِالْمَغْرِبِ، قالَ: فَاِذا فَرَغَ کتَبَ لَهُ بَعَدَدِهِمْ دَرَجاتٍ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: به بنـده ای که نماز شب نصـیب شده، هنگـامی که برای خدا بیدار شـود و وضـو بگیرد وضوی کامل، و با نـیت خالص و قلب سـالم و بدن خاشع و چـشم گریـان برای خدا نمـاز بخواند خداوند پشت سر او نه صف از فـرشتگان را به صف می‌کند که جز خدا کسی نمی‌تواند آن‌ها را شمارش کند، که یکطرف هر صف در مشرق و طرف دیگر در مغرب است هنگامی که او نماز را تمـام کند خـدا به تعـداد آن فرشتـگان بـرای او درجـه و ثـواب می‌نویسد.

 

برکت نماز شب

 

            23 قالَ الرِّضا علیه السلام: عَـلَیکمْ بِصَـلاةِ اللَّیلِ فَما مِنْ عَـبْدٍ یقُومُ آخِرَ اللَّیلِ فَیصَـلِّی ثَمانَ رَکعاتٍ وَ رَکعَـتَی الشَّفْـعِ وَ رَکعَةَ الْـوَتْرِ وَاسْتَغْـفَرَ اللّهَ فـی قُنُوتِهِ سَبْـعینَ مَرَّةً اِلاّ، اُجیرُ مِنْ عَـذابِ الْقَـبْرِ، وَمِنْ عَـذابِ النّارِ، وَمُـدَّلَهُ فِی عُمْرِهِ، وَوُسِّعَ عَلَیهِ فِی مَعِیشَتِهِ، ثُمَّ قالَ علیه السلام: اِنَّ الْبَیـوتَ الَّتی یصَـلّی فی‌ها بِاللَّیلِ یـزْهَرُنُورُها لاَِهْلِ السَّماءِ کما یزْهَرُ نُورُ الْکواکبِ لاَِهْلِ اْلاَرْضِ.

 

امام رضا علیه السلام فرمود: بر شما باد به نماز شب، هیچ بنده ای نیست که آخر شب بیدار شود و هشت رکعت نماز شب و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر بخواند و در قنوت آن هفتاد بار استغفار کند مگر اینکه خداوند او را از عذاب قبر و آتش پناه داده و عمر او را طولانی کرده، به زندگی او گشایش خواهد داد. سپس امام علیه السلام فرمود: خانه هائی که در آن‌ها نماز شب خوانده می‌شود نورش برای اهل آسمان می‌درخشد همانطور که نور ستارگان برای مردم زمین می‌درخشد.

 

دست آورد نـماز شـب

 

            24 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: صَلاةُ اللَّیلِ مَرْضاةُ الرّبِّ، وَحُبُّ الْمَلائِکةِ، وَسُنَّةُ اْلاَنْبِیاء، وَنُورُ الْمَعْرِفَةِ، وَ اَصْلُ الاِْیمانِ، وَر احَةُ اْلاَبْدانِ، وَکراهِیةُ الشَّیطانِ، وَسِلاحٌ عَلَی الاَْعْداءِ، وَ اِجابَةٌ لِلدُّعاءِ، وَقَبُولُ اْلاَعْمالِ، وَبَرَکةٌ فی الرِّزْقِ، وَشفیعٌ بَینَ صاحب‌ها وَبَینَ مَلَک الْمَوْتِ، وَ سِر اجٌ فی قَبْرِهِ وَ فِر اشٌ تَحْتَ جَنْبِهِ، وَجَوابٌ مَعَ مُنْکرٍ و َ نَکیرٍ، وَمُونِسٌ وَزائِرٌ فِی قَبْرِهِ اِلی یوْمِ الْقِیامَةِ.

 

رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: نمـاز شب مایه خوشنودی پروردگار و دوستی فرشتگان و روش پـیامبران و نور معـرفت و ریشه ایـمان و موجـب آرامـش بـدن و نـفرت شیطان و سلاح در مقابل دشمن و مستجاب شدن دعا و پذیرش اعمال و برکت روزی است. و نماز شب بین نـمازگزار و مـلک المـوت واسـطه می‌شود و چـراغ قـبر و فـرش زیر او در قـبر و پـاسخ نـکیر و منکر و مـونس انسان در قبر و زیارت کننده او در قبر تا روز قیامت خـواهد بود.

 

نماز شب، بـهای بهـشت

 

            25 قالَ عَلِی علیه السلام: اَفْشُوا السَّلامَ، وَاَطْعِمُوا الطَّعامَ، وَصَلُّوا بِاللَّیلِ وَالنّاسُ نِیامٌ، تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ بِسَلامٍ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود: سلام را روشن ادا کنید، و طعام بدهید و هنگامی که مردم خوابند نماز شب بخوانید تا با ایمنی وارد بهشت شوید.

 

نماز شب و ایمنی جامعه

 

            26 قالَ عَلِی علیه السلام: اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ اِذا اَرادَ اَنْ یصیبَ اَهْلَ اْلاَرْضِ بِعَذابٍ قالَ لَوْلاَ الذَّینَ یتَحابُّونَ بِجَلالی، وَیعْمُرُونَ مَساجِدی وَیسْتَغْفِرُونَ بِاْلاَسْحارِ لاَنْزَلْتُ بِهِمْ عَذابی.

 

امام علی علیه السلام فرمود: هنـگامی که خـداوند بزرگ اراده می‌کند مردم روی زمین را گرفتار عـذاب کنـد می‌گوید: اگـر نبـودند کـسانی که مـرا بخـاطر جـلال و جبروتم دوست می‌دارند و مساجد مرا آباد می‌کنند و سحـرگاهان اسـتغفار می‌کنند عـذابم را بر زمـینیان نازل می‌کردم.

 

نـورانیت قـبر

 

            27 قالَ النَّبِی صلی الله علیه و آله: صَلاةُ اللَّیلِ سِراجٌ لِصاحِبِها فِی ظُلْمَةِ الْقَبْرِ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: نماز شب در تاریکی قبر برای صاحبش چراغ است.

 

بخش سوّم:

موانع نماز شب

محرومیت از نـماز شـب

 

            28 جاءَ رَجُلٌ اِلی اَمیرِالْمُؤْمِنینَ علیه السلامفَقالَ: یا اَمیرَالْمُؤْمِنینَ اِنّی قَدْ حُرِمْتُ الصَّلاةَ بِاللَّیلِ، فَقالَ اَمیرُ الْمُؤْمِنینَ: اَنْتَ رَجُلٌ قَدْ قَیدَتْک ذُنُوبُک.

 

مردی خدمت امیرالمؤمنین آمد و گفت: ای امیر مؤمنان من از نماز شب محروم شدم، علی علیه السلام فرمود: تو مردی هستی که گناهانت تو را به بند کشیده است.

 

دروغ و نـماز شـب

 

            29 قالَ ابُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: اِنَّ الرَّجُلَ لَیکذِبُ الْکذِبَةَ فَیحْرَمُ بِها صَلاةَ اللَّیلِ، فَاِذا حُرِمَ بِها صَلاةَ اللَّیلِ حُرِمَ بِها الرِّزْقَ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: مرد دروغ می‌گوید پس بخاطر آن دروغگوئی از نماز شب محروم می‌شود، هنگامی که از نماز شب محروم شد بخاطر ترک آن از روزی هم محروم می‌شود.

 

گناه و نماز شب

 

            30 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: اِنَّ الرَّجُلَ یذْنِبُ الذَّنْبَ فَیحْرَمُ صَلاةَ اللَّیلِ، وَاِنَّ الْعَمَلَ السَّیئَ اَسْرَعُ فِی صاحِبِهِ مِنَ السِّکینِ فِی اللَّحْمِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: مرد گناه می‌کند بهمین جهت از نماز شب محروم می‌شود، همانا کار بد (گناه) در صاحبش زودتر کارگر می‌شود تا کارد در گوشت.

 

محروم واقـعی

 

            31 قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: یا سُلَیمانُ لاتَدَعْ قِیامَ اللَّیلِ فَاِنَّ الْمَغْبُونَ مَنْ حُرِمَ قِیامَ اللَّیلِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: ای سلیمان نماز شب را رها نکن، زیرا بازنده و مغیون کسی است که از بیداری شب محروم باشد.

 

بخش چهارم:

آداب نماز شب

نــماز شــب در خلوت

 

            32 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ: صَلاةُ التَّطَوُّعِ حَیثُ لایراهُ مِنَ النّاسِ اَحَدٌ مِثْلُ خَمْسٍ وَعِشْرِینَ صَلاةً حَیثُ یراهُ النّاسُ.

 

رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: نماز مستحبی که کسی از مردم، نمازگزار را نبیند برابر با بیست و پنج نماز است در جایی که مردم او را می‌بینند.

 

آداب نماز شب

 

            33 عَـنْ عَـلِی بْنِ اَسْبـاطٍ: اَنَّـهُ سَـأَلَ اَباعَبْـدِاللّهِ علیه السلامعَنْ رَجُـلٍ یقُـومُ فِی آخِـرِ اللَّیلِ یرْفَـعُ صَوْتَهُ بِالقَـرائَةِ، قـالَ: ینْـبَغِی لِـلرَّجُلِ اِذا صَلّی بِاللَّیلِ اَنْ یسْمِعَ اَهْلَهُ لِکی یقُومَ النّائِمُ وَ یتَحَرَّک الْمُـتَحَرِّک.

 

علی بن اسـباط از امـام صادق علیه السلام: در مـورد مـردی کـه آخـر شـب برمی خیـزد و صـدایش را در قـرائت بلند می‌کند، پـرسیـد: امـام علیه السلام فرمود: شـایستـه اسـت انسـان وقـتی نـماز شـب می‌خواند صدایـش را بـه خانواده‌اش بـرساند تـا آنـکه خـواب رفـته بـیدار شـود و آنـکس که می‌خواهد حرکت کـند، حـرکت کـند.

 

نـماز شـب خانوادگی

 

            34 عَنْ النَّبِی صلی الله علیه و آلهقالَ: اِذا اَیقَظَ الرَّجُلُ اَهْلَهُ مِنْ اللَّیلِ وَصلَّیا کتباً مِنَ الذّاکرِینَ اللّهَ کثیرا وَالذَّاکراتِ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هنگامی که مرد (از خواب بیدار شود و) خانواده‌اش را از خواب بیدار کند و نماز بخوانند خدا آن‌ها را جزء مردان ذاکر و زنان بسیار ذاکر می‌نویسد

(که خداوند در قرآن از آن‌ها نام برده و برای آن‌ها پاداش بزرگ و غفران آماده کرده است).

 

 

مسواک برای نماز شب

 

            35 قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: اِذا قُمْتَ بِاللَّیلِ فَاسْتَک فَاِنَّ الْمَلَک یأْتیک فَیضَعُ فاهُ عَلی فیک، فَلَیسَ مِنْ حَرْفٍ تَتْلُوهُ وَتَنْطِقُ بِهِ اِلاّصَعِدَ بِهِ اِلَی السَّماءِ، فَلْیکنْ فُوْک طَیبَ الرّیحِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: وقتی برای نماز شب بلند شدی مسواک بزن، (تا دهان تو پاکیزه و خوشبو باشد) زیرا فرشته می‌آید و دهانش را بر دهان تو می‌گذارد، و هر حرفی را که تلفّظ کنی آنرا به آسمان می‌برد، پس دهانت خوشبو باشد.

 

قنوت طـولانی

 

            36 قالَ النَّبِی صلی الله علیه و آله: اَطْوَلُکمْ قُنُوتا فِی الْوَتْرِ اَطْوَلُکمْ راحَةً یوْمَ القِیامَةِ فِی المَوْقِفِ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: آسوده‌ترین شما در توقفگاه قیامت کسی است که قنوت نماز وتر او طولانی تر باشد.

 

نـماز شـب مسافـر

 

            37 عَنْ اِبْراهِیمِ بْنِ سَیابَةَ قالَ: کتَـبَ بَعْـضُ اَهْـلِ بَـیتی اِلـی اَبـی مُحَــمَّدٍ علیه السلامفِی صَلاةِ الْمُسـافِـرِ اَوَّلُ اللَّیـلِ صَــلاةُ اللَّیـلِ فَـکتَبَ علیه السلام: فَـضْلُ صَـلاةِ الْمُسـافِرِ اَوَّلَ اللَّـیلِ کفَـضْلِ صَــلاةِ الْمُـقِیمِ فِـی الْحَـضَرِ مِـنْ آخِـرِ اللَّیلِ.

 

ابراهیم بن سیابه می‌گوید: یکی از خـانواده مـن به امــام عـسگری علیه السلامنامه نوشت و در مورد نمـاز شـب مسـافر در اوّل شـب سـئوال کرد، امام علیه السلام در پاسـخ نوشت: فضیلت نماز شب مسافر در اوّل شب مثل فضیـلت نمـاز آخر شـب غیر مسـافر است.

 

قضای نـماز شـب

 

            38 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: اِنَّ اللّهَ یبـاهی بِالْعَـبْدِ یقْضی صَلاةَ اللَّیلِ بِالنَّهارِ، یقُولُ، مَلائِکتی عَبْدی یقْضی مـالَمْ اَفْـتَرِضْهُ عَـلَیهِ، اِشْــهَدُوا اَنـّی قَـدْ غَفَـرْتُ لَهُ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خـداونـد به کسـی که نـماز شـب تـرک شـده را در روز قـضا کـند، افـتخار می‌کند و می‌فرماید: ای فـرشـتگان مـن! بنـده مـن قضـای چیـزی را که مـن بر او واجـب نکرده‌ام بجـا می‌آورد، شاهد باشید که من او را آمرزیدم.

 

کیفیت استغفار در نماز شب

 

            39 قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: اِسْتَغْفِرِاللّهَ فِی الْوَتْرِ سَبْعینَ مَرَّةً، تَنْصِبُ یدَک الیسْری وَتَعِدُّ بِالْیمْنی اَلاِْسْتِغْفارَ. وَکانَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یسْتَغْفِرُ فِی الْوَتْرِ سَبْعینَ مَرَّةً وَیقُولُ: «هذا مَقامُ الْعائِذِبِک مِنَ النّارِ» سَبْعَ مَرّاتٍ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: در نماز وتر هفتاد بار استغفار کن در حالی که دست چپ را (مقابل صورت) بلند کرده و با دست راست استغفار را می‌شماری. و رسول خدا صلی الله علیه و آله هم در نماز وتر هفتاد بار استغفار می‌کرد و هفت بار می‌گفت: «هذا مقام العائذ بک من النّار». یعنی این جایگاه کسی است که از آتش به تو (خدا) پناه آورده است.

 

ادامه نماز شب

 

            40 اَبُو یعْلی فِی الْمُسْنَدِ اَنَّهُ (عَلِی علیه السلام) قالَ: ما تَرَکتُ صلاةَ اللَّیلِ مُنْذُ سَمِعْتُ قَوْلَ النَّبِی صلی الله علیه و آله: «صَلاةُ اللَّیلِ نُورٌ»، فَقالَ اِبْنُ الْکوّاءِ: وَ لَیلَةَ الهَریرِ؟ قالَ: وَلالَیلَةَ الهَریرِ.

 

حضرت علی علیه السلام فرمود: از روزی که این گفتار پیامبر که: «نماز شب نور است» را شنیدم نماز شب را ترک نکردم. ابن الکواء گفت: در شب هریر هم ترک نشد امام فرمود: نه، در آن شب هم ترک نشد.

(لیلة الهریر نام شبی است که جنگ سختی میان علی علیه السلامو معاویه واقع شد.)

 

 

 

 

 

 

جهانی که ما امروز در آن زندگی می‌کنیم متأسفانه جهانی است که به معنویات، کم بها می‌دهد. با اینکه طبع ابتدائی بشر و گرفتاری روزافزون او اقتضا دارد که روز بروز توجّه او به مسائل معنوی و عبادی بیشتر گردد. امّا جهان پرزرق و برق و دنیای صنعتی اکثریت قریب به اتفاق انسان‌ها را از معنویت جدا یا نسبت بآن کم توجّه کرده است.

در اینجاست که مسئولیت انسان‌های آگاه و متعهد سنگین تر شده و آن‌ها را وامی دارد که هر چه بیشتر در جهت بیدار کردن انسان‌های غافل و غرق شده در مادیات دنیای صنعت و تکنولوژی بکوشند.

وقتی ما منابع اسلامی را مورد بررسی و دقت قرار می‌دهیم می‌بینیم رهبران اسلامی سعی دارند که همیشه انسان‌ها راه افراط و تفریط را کنار گذاشته و در زندگی مادی و معنوی هر دو تکامل و پیشرفت داشته باشند. نه اینکه گروهی زندگی مادی را کنار گذاشته، از جامعه بریده و فقط به معنویات بپردازند و گروهی در مقابل تمام فکر و تلاش و هدفشان دنیا و رفاه و زندگی مادّی باشد.

انسان‌ها باید در دو بعد مادی و معنوی حرکت همآهنگ داشته باشند تا به زندگی انسانی و قلّه ترقی و تکامل نزدیک شوند.

گـر چه بشر در قـرن پانزدهم و در دوران شـکوفائی اسـتعدادهای مـادی انسانی و در جهـان عـلم و تـکنیک و صنـعت زندگی می‌کند، امّـا باید جنـبه معنوی و انسانی خود را فراموش نکند و همانطور که در جنبه مادی پیشرفت می‌کند در بعد معنـوی هم بکـوشد.

«نماز شب» که یکی از عبادات خاصّ اولیاء خدا و از برنامه‌های سازنده اسلامی بشمار می‌رود انسان را به وادی معنویات نزدیک‌تر می‌کند و درس خود سازی و خلوت کردن با خالق خود را که از نیازهای طبیعی انسان است به او می‌آموزد، آن هم در بهترین ساعات شبانه روز یعنی آخرین ساعات شب که انسان‌ها معمولاً در استراحت بسر می‌برند و ظلمت شب همه جا را فرا گرفته و آرامش نسبتاً خوبی جهان را فراگرفته و موانع ارتباط با خالق هستی بر طرف شده و از هر جهت وسایل و مقدّمات پرواز معنوی آماده است نماز شب، برنامه ویژه متهجدان و شب زنده داران است که بستر نرم و گرم و از لذّت خواب و استراحت خود را جدا می‌کنند و به بستری از معنویات و به لذّتی شیرین تر که نجوا با پرودگار است، روی می‌آورند.

در دل شب خیز و ریز قطره اشکی زچشمکه دوست دارم کند گریه گنهکار ما

بیدار دلان خداجوی، هرگز دامن فرصت را در نیمه‌های شب از دست نمی‌دهند و سوز دل و اشک چشم و دست نیاز را زمینه ساز حلّ بسیاری از مشکلات می‌دانند و می‌دانند که:

«دعای نیمه شبی دفع صد بلا بکند»

آری ... نماز شب، ارتباط خاص با معبود است.

و اینک این شما و این چهل دُرّ گرانبها.

قم ـ محمود شریفی

11 ذیقعده 1416 روز میلاد امام هشتم علیه السلام

و 12 فروردین 1375 روز جمهوری اسلامی

 

http://www.hadithlib.com/