چهل حدیث «سحرخیزی»

 

چهل حدیث «سحرخیزی»

 

«کانُوا قَلیلاً مِنَّ اللَّیلِ ما یهْجَعُونَ وَ بِالأسْحارِ هُمْ یسْتَغْفِرُونَ»

آنان [پرهیزگاران و نیکوکاران] کمی از شب را می‌خوابیدند و در سـحرگاهـان استـغفارمی کـردنـد.

 

فصل اول:

اهمیت وارزش سحرخیزی

خدا و سحرخیزی

 

            1 عَلی بْنُ مُحَمّدِالنَوْفلِی قالَ سَمِعْتُه [الهادی علیه السلام] یقُولُ: إنَّ الْعَبْدَ لَیقُوُم فی اللَّیلِ فَیمیلُ بِهِ النُّعاسَ یمیناً وَشِمالاً وَ قَدْ وَقَعَ ذَقَنَهُ عَلی صَدْرِهِ فَیأمُرُاللّه ُ تَعالی أبْوابَ السَّماءِ فَتَنْفَتِحُ، ثُمَّ یقُولُ لِلْمَلائِکةِ أُنْظُرُوا إلی عَبْدی ما یصیبُه فی التَّقَرُبِ إلی بِما لَمْ أفْتَرِضْ عَلَیهِ راجیاً مِنّی لِثَلاثَ خِصالٍ: ذَنْبِاً أغْفِرُهُ لَهُ، أوْ تَوْبَةٍ اُجَدِّدُهالَهُ، أوْ رِزْقاً أزیدُهُ فیهِ، إشْهَدُوا مَلائِکتَی أنّی قَدْ جَمَعْتُهُنَّ لَهُ.

 

از امام هادی علیه السلام شنیدم که می‌فرمود:

بنده خدا شب از خواب برمی خیزد و چرتش می‌گیرد و به راست و چپ متمایل می‌شود و گاهی چانه‌اش به طرف سینه‌اش می‌افتد، پس خداوند متعال دستورمی دهد درهای آسمان گشوده می‌شود،

به فرشتگان می‌فرماید:

به بنده‌ام نگاه کنید بخاطر چیزی که واجب نکرده‌ام این چنین خود را برای تقرّب به من به زحمت انداخته است، به امید یکی از سه حاجت:

گناهی که آن را برای او ببخشایم،

توبه ای که برای او تجدید کنم،

یـا روزی او را زیــاد کنـم.

آگاه باشید ای فرشتگان من که هر سه را برای او روا کـردم.

 

پـاداش سحرخیزی وذکر

            2 عَن رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله قالَ: مَنْ قَعَدَ فی مُصَّلاهُ الَّذی صَلّی فیهِ الْفَجْرَ، یذْکرُ اللّه َ حَتّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ کانَ لَهُ کحَجِّ بَیتِ اللّه ِ الْحَرامِ.

 

رسول گرامی صلی الله علیه و آلهفرمود: کسی که در مکانی نماز صبح را خوانده بنشیند و ذکر خدا گوید تا آفتاب طلوع کند پاداش او همانند کسی است که حجّ خانه خدا را بجا آورده است.

 

ســپر آتش

 

            3 عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلی علیهماالسلام أنَّهُ قالَ: مَنْ صَلّی فَجَلَسَ فیمُصَلاّهُ إلی طُلُوعِ الشَّمْسِ کانَ لَهُ سَتْراً مِنَ النّارِ.

 

امام حسن مجتبی علیه السلام فرمود: کسی که نماز را بجا آورد و در محل نمازش تا طلوع آفتاب بنشیند این کار او را از آتش جـهنم باز خواهد داشت.

 

جـهاد و سحرخیزی وذکر

 

            4 عَنِ النَّبی صلی الله علیه و آله قالَ: لِأنْ اُصَلِّی الصُّبْحَ ثُمَّ أجْلِسُ فی مَجْلِسٍ أذْکرُاللّه َ عز و جل حَتّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ أحَبُّ إلی مِنْ شَدِّ عَلی جِیادِ الْخَیلِ فی سَبیلِ اللّه ِ. عز و جل

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

اینکه نماز صبح را بجا آوردم سپس در جایی بنشینم و خدای عزیز و بزرگ را ذکر بگویم تا آفتاب طلوع کند پیش من محبوب‌تر است از اینکه اسب را زین کرده و به جهاد در راه خدا پردازم.

 

محبوبیت ذکر سحـری

 

            5 عَنِ النَّبی صلی الله علیه و آله قالَ: لَئِنْ أقعُدُ مَعَ قَوْمٍ یذْکرُونَ اللّه َ بَعْدَ صَلاةِ الْغَداةِ، أحَبُّ إلی مِنْ أرْبَعَةٍ مُحَرَّرینَ مِنْ وُلْدِ إسْماعیلَ.

 

پیامبر عظیم الشأن صلی الله علیه و آله فرمود:

چنانچه همراه گروهی که بعد از نماز صبح ذکر خدا می‌کنند بنشینم پیش من محبوب‌تر است از چهار نفر آزاد شدگان از فرزندان اسماعیل.

 

برکت سحرخیزی

 

            6 عَنِ الصّادِقِ علیه السلام فی قَوْلِهِ تَعالی: «إنَّ قُرْآن الْفَجْرِ کانَ مَشْهُوداً» قالَ: یعْنی صَلاةُ الْفَجْرِ تَشْهَدُها مَلائِکةُ اللَّیلِ وَ مَلائِکةُ النَّهارِ، فَإذا صَلَّی الْعَبْدُ الصُّبْحَ فی طُلُوُعِ الْفَجْرِ اُثْبِتَتْ لَهُ مَرَّتَینِ أثْبَتَها مَلائِکةُ اللَّیلِ وَ مَلائِکةُ النَّهارِ.

 

امام صادق علیه السلام در مورد گفتار خداوند متعال که قرآنِ فجر مشهود است فرمود:

یعنی نماز صبح که فرشتگان شب وفرشتگان روز شاهد آن هستند.

پس هنگامی که انسان نماز صبح را در طلوع سپیده بجا آورد دوبار برای او ثبت می‌شود هم فرشتگان شب و هم فرشتگان روز برای او می‌نویسند.

 

برتری سحرخیزی

 

            7 عَن الصّادِقِ علیه السلام قالَ: فَضْلُ الْوَقْتِ الْأوَّلِ عَلی الأخیرِ خَیرٌ لِلْمُؤْمِنِ مَنْ وَلَدِهِ وَمالِهِ. وَقالَ: فَضْلُ الْوَقْتِ الْأوَّلَ عَلی الأخیرِ کفَضْلِ الآخِرَةِ عَلی الدُّنْیا.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

برتری اوّل وقت بر آخر وقت برای انسان مؤمن از مال و فرزندش بهتر است.

و فرمود:

برتری اوّلِ وقت بر آخر آن مثل برتری آخرت بر دنیاست.

 

برترین عبادت

 

            8 عَنْ عَلی علیه السلام قالَ: اَفْضَلُ الْعِبادَةِ سَتْرُ الْعُیونِ بِذِکرِاللّه ِ سُبْحانَهُ.

 

علی علیه السلام فرمـود:

برترین عبادت بیداری چشم‌ها با ذکر خداوند سبحان است.

 

شعار پرهیزکاران

 

            9 الإمامُ عَلی علیه السلام قالَ: سَهـَرُ اللَّیـْلِ شِعارُ الْمُتَقینَ وَ شیمَةُ الْمُشْتاقینَ.

 

امام امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود:

بیداری شب شعار پرهیزکاران و منش مشتاقان است.

 

زمان استثنایی

 

            10 عَنْ أبی جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ: إنَّ اللّه َ یحِبُّ مِنْ عِبادِهِ کلَّ دَعّاءٍ، فَعَلَیکمْ بِالدُّعاءِ فی السَّحَرِ إلی طُلُوعِ الشَّمْسِ، فَإنَّها ساعَةٌ تُفْتَحُ فی‌ها أبوابُ السَّماءِ، وَتُقْسَمُ فی‌ها الْأرْزاقُ، وَتُقْضی فی‌ها الْحَوائِجُ العِظامِ.

 

امام باقر علیه السلام فرمود:

خداوند از بندگانش هرکسی را که زیاد دعا کند دوست می‌دارد، پس بر شما باد دعای در سحر تا طلوع آفتاب، زیرا آن زمان ساعتی است که درب‌های آسمان گشوده می‌شود ورزق انسان‌ها تقسیم می‌گردد و نیازهای بزرگ و مهمّ برآورده می‌شود.

 

فصـل دوم:

آثار و برکات سحرخـیزی

تضمین مهمّات

 

            11 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: قالَ اللّه ُ جَلَّ جَلالَهُ: یابْنَ آدَمَ اُذْکرْنی بَعْدَ الْغَداةِ ساعةً وَ بَعْدَ الْعَصْرِ ساعَةً أکفِک ما أهَمَّک.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

خداوند بزرگ فرمود:

ای فرزند آدم ساعتی بعد از طلوع فجر و ساعتی بعد از عصر مرا یاد کن من مهمّات زندگی تو را کفایت و تضمین می‌کنم.

 

کاربری دعای صبح

 

            12 عَنْ رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله أنَّهُ قالَ: وَالَّذی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیدِهِ، لَدُعاءُ الرَّجُلِ بَعْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ اِلی_' طُلُوعُ الشَّمْسِ، لَأَنْجَحُ فی الْحاجاتِ، مِنَ الضّارِبِ بِمالِهِ مِنَ الْأرْضِ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: قسم به کسی که جان محمّد در دست اوست، دعای شخص بعد از طلوع فجر تا طلوع آفتاب در رفع نیازها از سیر و سفر در زمین برای تجارت و بدست آوردن روزی کارسازتر است.

 

سحرخیزی و روزی

 

            13 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: ألْجُلْوسُ بَعْدَ صَلاةِ الْغَداةِ فی التَعْقیبِ وَالدُّعاءِ حَتّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ أبْلَغُ فی طَلَبِ الرِّزْقِ مِنَ الضَّرْبِ فی الْأرْضِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

نشستن بعد از نماز صبح برای دعا و تعقیبات تا طلوع آفتاب درکسب روزی ازفعالیت وسفر روی زمین رساتر ومؤثرتر است.

 

موفّقیت در کسب روزی

 

            14 عَنِ الصّادِقِ علیه السلام قالَ: مَنْ صَلَّی الْفَجْرَ وَ مَکثَ حَتّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ کانَ أنْجَحُ فی طَلَبِ الرِّزْقِ مِنَ الضَّرْبِ فی الْأرْضِ شَهْراً.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

کسی که نماز صبح را بخواند و تا طلوع آفتاب منتظر شود این شخص برای کسب روزی موفّق تر است از کسی که یک ماه در روی زمین برای تجارت و کسب روزی سفر کند.

 

فصـل سوم:

راه وروش اهل‌بیت علیهم‌السلام

برنامه صبحگاهی پیامـبر صلی‌الله‌علیه‌وآله

 

            15 الراوی: کانَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله إذا صَلَّی الْغَداةَ اِسْتَقْبَلَ الْقِبْلةَ بِوَجْهِهِ إلی طُلُوعِ الشَّمْسِ یذْکرُاللّه َ عز و جل یتَقَدَّمُ عَلی بْنُ أبیطالِبٍ خَلْفَ النَّبی صلی الله علیه و آلهوَیسْتَقْبِلُ النّاسَ بَوْجِههِ فَیسْتاذِنُونَ فی حَوائِجِهِمْ وَ بِذلِک أمَرَهُمْ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله.

 

راوی: وقتی رسول خدا صلی الله علیه و آلهنماز صبح را می‌خواند رو به قبـله می‌کرد و تـا طلوع آفتاب ذکر خـدا می‌کرد، بعـد امام امیرالمؤمنین علیه السلام پشت سر پیامبر و رو به مردم قرار می‌گرفت و مردم برای مطرح کردن نیازهای خود از او اجازه می‌گرفتند، پیامبر صلی الله علیه و آلهفرمان داده بود که اینطور عمل کنند.

 

برنامه علی علیه‌السلام

 

            16 عَنْ أبی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بِنْ عَلی علیهماالسلام قالَ: کانَ عَلی علیه السلام إذا صَلَّی الْفَجْرَلَمْ یزَلْ مُعَقِّباً إلی أنْ تَطْلُعَ الشَّمْسُ، فَإذا طَلَعَتْ إجْتَمَعَ إلَیهِ الْفُقَراءُ وَالْمَساکینُ وَغَیرِهِ مِنَ النّاسِ فَیعَلِّمُهُمْ الْفِقهَ وَالْقُرْآنَ.

 

امام باقر علیه السلام فرمود:

امام علی علیه السلام چـون نمازصبح را می‌خواند، مرتّب مشغول تعقیبات بود تا آفتاب طلوع می‌کرد، وقتی کـه خورشـید طلوع می‌کرد نیازمندان و تهیدستان و سایر مردم دور او اجتماع می‌کردند و به آنان قرآن و احکام می‌آموخت.

 

روش امام حسن علیه‌السلام

 

            17 عَنْ عُمَیرِ بْنِ مَیمُونِ قالَ: رَأیتُ الْحَسَنَ بْنَ عَلی علیه السلامیقْعُدُ فی مَجْلِسِهِ حینَ یصَلِّی الْفَجْرَ حَتّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ وَسَمِعْتُهُ یقُولُ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللّه ِ صلی الله علیه و آلهیقُولُ: مَنْ صَلَّی الْفَجْرَ ثُمَّ جَلَسَ فی مَجْلِسِهِ یذْکرُاللّه َ حَتّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ سَتَرَهُ اللّه ُ مِنَ النّارِ، سَتَرَهُ اللّه ُ مِنَ النّارِ، سَتَرَهُ اللّه ُ مِنَ النّارِ.

 

راوی گوید:

امام حسن علیه السلام را دیدم که نماز صبح را می‌خواند در جایگاهش می نشست تا آفتاب طلوع کند، و از امام علیه السلام شنیدم که می‌فرمود:

از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که فرمود:

کسی که نماز صبح بجا آورد سپس در جایگاهش نشسته و به ذکر خدا مشغول شود تا خورشید طلوع کند، خداوند او را از آتش باز دارد، خداوند او را از آتش باز دارد، خداوند او را از آتش باز دارد.

 

روش امام سجاد علیه‌السلام

 

            18 رَوی بَعْضُ أصْحابِنا قالَ: کنْتُ عِنْدَ عَلی بْنِ الْحُسَینِ علیهماالسلام فَکانَ إذا صَلَّی الْفَجْرَ لَمْ یتَکلَّمْ حَتّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ.

 

بعضی از اصحاب نقل کرده:

من نزد امام سجاد علیه السلام بودم او وقتی نماز صبح را می‌خواند سخن نمی‌گفت تا خورشید طلوع کند.

 

برنامه امام چهارم علیه‌السلام

 

            19 عَنْ زَینِ الْعابِدینَ علیه السلام: أنَّهُ کانَ یصَلِّی صَلاةَ الْغَداةَ ثُمَّ یعَقِّبُ فی مُصَلاّهُ حَتّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ ثُمَّ یقُومُ فَیصَلّی صَلاةً طَویلَةً ثُمَّ رَقَدَةً ثُمَّ یسْتَیقِظُ فَیدْعُو بِالسِّواک فَیسْتَنُّ ثُمَّ یدْعُو بِالْغَداةِ.

 

نقل شده است:

امام زین العابدین علیه السلام نماز صبح را که می‌خواند در جایگاه نمازش مشغول تعقیبات می‌شد تا آفتاب طلوع می‌کرد، بعد بلند می‌شد نمازی طولانی می‌خواند، سپس مقداری می‌خوابید بعد بیدار می‌شد مسواک می‌طلبید و مسواک می‌زد بعد صبحانه می‌خواست.

 

برنامه صبحگاهی امام‌باقر علیه‌السلام

 

            20 عَنْ أبی عَبْدِ اللّه ِ علیه السلام عَنْ أبیهِ فی قالَ: کانَ یجْمَعُنا فَیأمُرُنا بِالذِّکرِ حَتّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ، وَیأْمُرُ بِالْقَرائَةِ مَنْ کانَ یقْرَأُ وَ مَنْ کانَ لایقْرَأُ مِنّا أَمَرَهُ بِالذِّکرِ، وَالبَیتُ الَّذی یقْرَأُ فَیهِ الْقُرْآنُ وَیذْکرُاللّه ُ عز و جل فَیهِ تَکثُرُ بَرَکتُهُ.

 

امام صادق علیه السلام از پدر بزرگوارش امام باقر علیه السلام نقل می‌کند: امام باقر علیه السلام ما را جمع می‌کرد و دستور می‌داد ذکر بگوییم تا خورشید طلوع کند، به کسانی که سواد دار بودند دستور قرائت قرآن می‌داد و به کسانی که توان خواندن نداشتند فرمان به ذکر می‌داد، خانه ای که در آن قرآن خوانده شود و ذکر خدا گفته شود برکت آن زیاد می‌شود.

 

برنامه امام هفتم علیه‌السلام

 

            21 رُوِی أنَّهُ [اَبُوالْحَسَنِ مُوسی علیه السلام] کانَ یصَلّی نَوافِلَ اللَّیلِ، وَیصِلُها بِصَلاةِ الصُّبْحِ، ثُمَّ یعَقِّبُ حَتّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ وَ یخِرُّ اللّه َ ساجِداً فَلایرْفَعُ رَأسَهُ مِنَ السُّجُودِ وَ التَّحْمیدِ حَتّی یقْرُبَ زَوالُ الشَّمْسِ.

 

نقل شده که امام هفتم علیه السلامبرنامه اش چنین بود:

نافله‌های شب را می‌خواند و آن‌ها را به نماز صبح متّصل می‌کرد، سپس مشغول تعقیبات می‌شد تا خورشید طلوع کند، بعد برای خدا به سجده می‌رفت و سر از سجده و حمد و ثنای الهی بر نمی‌داشت تا اینکه نزدیک ظهر می‌شد. (احتمالاً این برنامه زمان زندان امام علیه السلامبوده است)

 

برنامه امام رضا علیه‌السلام

 

            22 الراوی: کانَ [الرِّضا] علیه السلام إذا صَلَّی الْغَداةَ وَ کان یصَلّیها فی أوَّلِ وَقْتٍ ثُمَّ یسْجُدُ فَلا یرْفَعُ رَأسَهُ إلی اَنْ تَرتَفِعَ الشَّمْسُ.

 

راوی: امام رضا علیه السلام زمانی که نماز صبح را می‌خواندـ که او مرتّب اوّل وقت می‌خواند ـ به سجده می‌رفت و سر از سجده بر نمی‌داشت تا آفتاب بالا می‌آمد.

 

برنامه صبحگاهی امام رضا علیه‌السلامدرسفر

 

            23 قالَ الْراوی: کانَ إذا أصْبَحَ صَلَّی الْغَداةَ، فإذا سَلَّمَ جَلَسَ فیمُصَلاّهُ یسَبِّحُ اللّه َ وَ یحْمِدُهُ وَ یکبِّرُهُ وَ یهَلِّلُهُ وَیصَلِّی عَلَی النَّبی وَ آلِهِ صلی الله علیه و آلهحَتّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ ثُمَّ یسْجُدُ سَجْدَةً یبْقی فی‌ها حَتّی یتَعالَی النَّهارُ ثُمَّ أقْبَلَ عَلَی النّاسِ یحَدِّثُهُمْ وَ یعَظِّمُهُمْ.

 

راوی گوید:

من از مدینه تا مرو مأمور همراه امام رضا علیه السلام بودم او هنگامی که صبح می‌شد نماز صبح را که بجا می‌آورد و سلام می‌داد در مصلاّی خود می نشست و مشغول حمد و سپاس و تکبیر و تهلیل و صلوات بر پیامبر اکرم می‌شد تا خورشید طلوع کند، سپس سجده می‌کرد و در سجده می‌ماند تا روز بالا می‌آمد بعد به طرف مردم می‌آمد و با آنان به گفتگو می نشست و آنان را گرامی می‌داشت.

 

امام علیه‌السلام در خراسان

 

            24 رَوی مُعَّمَرُ بْنُ خَلاّدٍ قالَ: کانَ أبُوالْحَسَنِ علیه السلاموَهُوَ بِخُراسانَ إذا صَلَّی الْفَجْرَ جَلَسَ فی مُصَلاّهُ إلی أنْ تَطْلُعَ الشَّمْسُ.

 

راوی گوید:

امام رضـا علیه السلام در خراسـان که بود هنـگامی کـه نمـاز صبـح را می‌خواند در جایگاه نمازش می نشست تا آفتاب طلوع کند.

 

فصـل چهارم:

پیامدهای خواب صبح

ناله زمـین

 

            25 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: ما عَجَّتِ الْأرْضُ إلی رَبِّها عز و جل کعَجیجِها مِنْ ثَلاثَةٍ: مِنْ دَمٍ حَرامٍ یسْفِک عَلَیها، أو إغْتِسالٍ مِنْ زِنا، أوِ النَّوْمِ عَلَیها قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

زمین از سه چیز پیش خدا ناله کرده که هیچ جا چنین ضجّه و ناله ای نکرده است:

1 ـ از خون حرامی که روی او می‌ریزد.

2 ـ و غسلی که از زنـا انجـام می‌گیرد.

3 ـ و خوابیدن روی زمین قبل از طلوع خورشید.

 

خواب‌های فقرآور

 

            26 عَنْ أمیرِالْمُؤْمِنینَ علیه السلام: اَلنـَّومُ بَینَ الْعِشـائینِ یورِثُ الْفـَقْرَ، وَ النَّوْمُ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ یورِثُ الْفَقْرَ.

 

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: خواب بین مغرب و عشاء باعث فقر می‌شود، و خواب قبل از طلوع آفتاب نیز تنگدستی را به دنبال می‌آورد.

 

خواب ممنوع

 

            27 عَنْ عَلی بْنِ الْحُسَینِ علیهماالسلام قالَ: یا أبا حَمْزَةَ لاتَنامَنَّ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإنّی اَکرَهُها لَک، إنَّ اللّه َ یقَسِّمُ فی ذلِک الْوَقْتِ أرْزاقَ الْعِبادِ وَ عَلی أیدینا یجْریها.

 

امام چهارم علیه السلام فرمود:

ای ابا حمزه! قبل از طلوع آفتاب مخواب که من آنرا برا تو ناپسند می دانم، خداوند در این زمان روزی بندگان را تقسیم می‌کند و بر دستان، آنرا به جریان می‌اندازد.

 

روزی فوق‌العاده

 

            28 عَنْ أبی جَعْفَرٍ علیه السلام قُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِداک إنَّهُمْ یقُولُونَ: إنَّ النَّوْمَ بَعْدِ الْفَجْرِ مَکرُوهٌ، لِأنَّ الْأرْزاقَ تُقَسَّمُ فی ذلِک الْوَقْتِ فَقالَ: اَلْأرْزاقُ مُوظُوفَةٌ مَقْسُومَةٌ، ولِلّهِ فَضْلٌ یقَسِّمُهُ مِنْ طُلُوعِ الْفَجْرِ إلی طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ ذلِک قَوْلُهُ: وَاسْألُوا اللّه َ مِنْ فَضْلِهِ.

 

روای گوید: به امام باقر علیه السلام گفتم:

فدایت شوم مردم می گویند:

خواب بعد از سپیده صبح مکروه است، چون روزی‌ها در آن وقت تقسیم می‌شود. امام علیه السلام فرمود:

روزی‌ها مشخصّ وتقسیم شده است ولی خداوند متعال روزی فوق العاده دارد که آنرا از طلوع فجر تا طلوع خورشید تقسیم می‌کند، و همین است منظور پروردگار متعال که فرمود: از فضـل پروردگار بخـواهید.

 

هشدار، هشدار

 

            29 عَنْ أبی جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ: إنَّ إبْلیسَ إنَّما یبُثُّ جُنُودَ اللَّیلِ مِنْ حینَ تَغیبُ الشَّمْسُ إلی وَقْتِ الشَّفَقِ وَ یبُثُّ جُنُودَ النَّهارِ مِنْ حینَ یطْلُعُ الْفَجْرُ إلی مَطْلَعِ الشَّمْسِ، وَذَکرَ أنَّ النَّبی صلی الله علیه و آله کانَ یقُولُ: أکثِرُوا ذِکرَاللّه ِ فی هاتَینِ السّاعَتَینِ فَإنَّهُما ساعَةُ غَفْلَةٍ.

 

امام باقر علیه السلام فرمود:

شیطان لشگریان شب خود را از غروب خورشید تا هنگامی که روشنایی و قرمزی آفتاب هست پخش می‌کند، و لشگریان روز را از زمان طلوع صبح تا طلوع آفتاب پخش می‌کند، و یاد آوری کرد که: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمود: در آن دو ساعت زیاد ذکر و یاد خدا کنید چون آن دو زمان ساعت غفلت است. [وشیطان ممکن است انسان را غافلگیر کند.]

 

اقسام خواب

 

            30 قالَ الْباقِرُ علیه السلام: اَلنَّوْمُ أوَّلُ النّهارِ خُرْقٌ وَ الْقائِلَةُ نِعْمَةٌ وَ النَّوْمُ بَعْدَ الْعَصْرِ حُمْقٌ وَ النَّوْمُ بَینَ الْعِشائینِ یحْرِمُ الرِّزْقَ.

 

امام باقر علیه السلام فرمود: خواب اوّلِ روز نادانـی است، وخواب نزدیک ظهر نعمت است، وخواب بعد از عصر حماقت است، وخواب بین مغرب و عشاء باعث محرومیت از روزی می‌شود.

 

سـاعت گسترش روزی

 

            31 ْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أحَدِهِما علیهماالسلام قالَ: عَن سَألْتُهُ عَنِ النَّوْمِ بَعْدَ الغَداةِ فَقالَ: أنَّ الرِّزْقَ یبْسُطُ تِلَک السّاعَةِ فَأنَا أکرَهُ أنْ ینامَ الرَّجُلُ تِلْک السّاعَةِ.

 

محمّد بن مسلم گوید: از یکی از دو امام باقر و امام صادق علیهماالسلام از خواب بعد از صبح سئوال کردم فرمود: روزی در ایـن سـاعت گسـترش می‌یابد بنابراین نمی‌پسندم مرد در این ساعت بخوابد.

 

زمان نزول مائده آسمانی

 

            32 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: نَوْمُ الْغَداةِ شُؤمٌ یحْرِمُ الرِّزْقَ وَ یصَفِّرُ اللَّوْنَ وَ کانَ الْمَنُّ وَ السَّلْوی ینْزِلُ عَلی بَنی إسْرائیلَ ما بَینَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إلی طُلُوعِ الشَّمْسِ، فَمَنْ نامَ تِلْک السّاعَةِ لَمْ ینْزِلْ نَصیبَهُ فَکانَ إذا إنْتَبَهَ فَلا یری نَصیبَهُ إحتاجَ إلی السُئوالِ وَ الطَلَبِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: خواب صبح شوم است انسان را از روزی محروم و رنگ او را زرد می‌کند، و منّ و سلوی (غذای مخصوص و لذیذ بنی اسرائیل) بین طلوع صبح تا طلوع خورشید بر بنی اسرائیل نازل می‌شد، هر کس در آن ساعت می‌خوابید سهم او نازل نمی‌شد و چون بیدار می‌شد بهره خود را نمی‌دید، محتاج به سئوال و جستجو می‌شد.

 

خواب شُوم

 

            33 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: نَوْمُ الْغَداةِ مشْؤُمَةٌ تَطْرُدُ الرِّزْقَ وَ تُصَفِرُّ اللَّوْنَ وَتُقَبِّحُهُ وَ تُغَیرُهُ وَ هُوَ نَوْمُ کلِّ مَشْؤُمٍ، إنَّ اللّه َ تَعالی یقَسِّمُ الْأرْزاقَ ما بَینَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إلی طُلُوعِ الشِّمْسِ فَإیاکمْ وَ تِلْک النَّوْمَةِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: خواب صبح شوم است، روزی را دور می‌کند و رنگ انسان را زرد و زشت و متغیر می‌کند و آن خواب اشخاص شوم است، خداوند بزرگ روزی‌ها را بین طلوع صبح تا طلوع خورشید تقسیم می‌کند، پس از خواب این زمان دوری کنید.

 

خواب روزی

 

            34 قالَ الرِّضا علیه السلام فی قَوْلِ اللّه ِ عز و جل: فَالْمُقَسِّماتِ أمْراً قالَ: اَلْمَلائِکةُ تُقَسِّـمُ أرْزاقَ بَنیآدَمَ ما بَینَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إلی طُلُوعِ الشَّمْسِ فَمَنْ نامَ بَینَهُما نامَ عَنْ رِزْقِهِ.

 

امام رضا علیه السلام در مورد آیه «فَالْمُقَسِّماتِ أمْراً» «قسم به تقسیم کنندگان کار» فرمود: فرشـتگان روزی فرزنـدان آدم را بین طلوع صبح تا طلوع آفتاب تقسیم می‌کنند، بنابراین کسی در آن فاصله بخوابد از روزی خود خواب مانده است.

 

فصـل پنجم:

آثار خواب زیاد

عاشق دروغگو

 

            35 آل الْقُدْسی: یا بْنَ عِمْرانَ، کذِبَ مَنْ زَعَمَ أنَّهُ یحِبُّنی فَإذا جَنَّهُ اللَّیلُ نامَ.

 

خداوند متعال به حضرت موسی فرمود: ای پسرعمران، دروغ می‌گوید کسی که گمان می‌کند مرا دوست دارد، ولی هنگامی که شب فرا می‌رسد همه شب را می‌خوابد.

 

نخستین گناهان

 

            36 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: اَوَّلُ ما عُصِی اللّه ُ تَبارَک وَ تَعالی بِهِ سِتٌ خِصالٍ: حُبُّ الدُّنْیا، وَ حُبُّ الرِّیاسَةِ، وَ حُبُّ الطَّعامِ، وَ حُبُّ النَّوْمِ، وَ حُبُّ الرّاحَةِ وَ حُبُّ النِّـساءِ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: نخستین گناهانی که در مقابل خداوند بزرگ به وقوع پیوست شش چیز بود:

1 ـ دنیا دوستی

2 ـ ریاست طلبی

3 ـ شکـمبارگی

4 ـ پـرخــوابی

5 ـ راحـت طلبی

6 ـ زن بــارگی

 

بدترین بندگان

 

            37 قالَ أبُوجَعْفَرٍ علیه السلام: قالَ ُوسی علیه السلام: یا رَبِّ أی عِبادِک أبْغَضُ إلَیک؟ قالَ: جیفَةٌ بِاللَّیلِ بَطّالٌ بِالنَّهارِ.

 

امام باقر علیه السلام فرمود: حضرت موسی علیه السلامعرض کرد: ای پروردگار کدام یک از بندگانت بیشتر مورد خشم تو هستند؟ خداوند متعال فرمود: کسی که شب همانند مردار (خوابیده) است و روز را هـم بـه بیهـودگی می‌گذراند.

 

خشم خـدا

 

            38 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: ثَلاثَةٌ فیهِنَّ الْمَقْتُ مِنَ اللّه ِ عز و جل: نَوْمٌ مِنْ غَیرِ سَهَرٍ وَ ضِحْک مِنْ غَیرِ عَجَبٍ وَ أکلٌ عَلی الشَّبَعِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: خـدای عزیز و بزرگ نسبت به سه چیز خشم شـدید دارد:

1 ـ خواب بدون بیداری (یعنی خوابیدن تمام شب)

2 ـ خنده بدون شگفتی.

3 ـ خوردن در حالت سیری.

 

آثار خواب زیاد

 

            39 عَنِ الصّادِق علیه السلام قالَ: إنَّ اللّه َ تَبارَک وَ تَعالی یبْغِضُ کثْرَةَ النَّوْمِ وَ کثْرَةَ الْفَراغِ وَ قالَ علیه السلام إیضاً: کثْرَةُ النَّوْمِ مُذْهِبَةٌ لِلدّین وَ الدُّنْیا.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: خدای بزرگ خواب زیاد و بیکاری زیاد را ناپسند می‌شمارد. و امام علیه السلامفرمود: خواب زیاد دین و دنیای انسان را از بین می‌برد.

 

قیامت وخواب زیاد

 

            40 قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: إیاکمْ وَ کثْرَةَ النَّوْمِ فَإنَّ کثْرَةَ النَّوْمِ یدَعُ صاحِبَهُ فَقیراً یوْمَ الْقیامَةِ.

 

رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: از خواب زیاد بپرهیزید، زیرا خواب زیاد انسان را در قیـامت در زمـره فقیران قـرار می‌دهد.

مخفت ای دیده چندان غافل و مستچه هشیاران بر آور در جهان دست که چندان خفت خواهی در دل خاککه فرموشت کند دوران افلاک

 

 

 

 

 

سعدی می‌گوید:

دوش مرغی به صبح می نالیدعقل وصبرم ببرد وطاقت وهوش

یکی از دوستان مخلص رامگر آواز من رسید بگوش

گفت باور نداشتم که تو رابانگ مرغی چنین کند مدهوش

گفتمش شرط آدمیت نیستمرغ، تسبیح گوی و من خاموش

 

روح زندگی، در معنویت و صفای باطن و خداگرایی است. اندیشه مادی گرایی در عقیده و عمل از پدیده‌های بسیار زشت و باطلی است که در طول تاریخ لطمه‌های فراوانی به انسان زده و هنوز هم می زند و تا روزی که بشر دچار این بیماری است، سعادت و آرامش سراغ او نخواهد آمد و با کمال تأسف این اندیشه باطل و ناهنجار کم کم از مادی گرایان تجاوز کرده به پیروان ادیان آسمانی و حتی مسلمانان نیز که دم از مخالفت با مادّی گرایی می‌زنند سرایت کرده است، در بسیاری از مسائل روز مرّه زندگی علی رغم معارف دینی و اعتقادات مذهبی خود درباره عوامل غیر مادّی گرفتار غفلت می‌شوند و در رفتار و کردار و گفتار خود فقط عوامل مادّی را مؤثر می‌دانند و در عمل در برخورد با مسائل مختلف گویا دقیقاً فکر و اندیشه مادی گرایان و کج اندی‌شان در میانشان رواج دارد و جهات معنوی در انگیزه‌ها و عمل‌ها کمتر مشاهده می‌شود به عنوان مثال خیلی‌ها فکر می‌کنند تنها عامل و راه رسیدن به رزق و روزی و ثروتمند شدن کار و تلاش و کوشش ظاهری و مادّی است در حالی که این اندیشه مسلّم بی اساس و اشتباه است و در منابع دینی عوامل فقر و غنا بسیار فراوان بیان شده است که یکی از آن‌ها کار و تلاش است. تجربه هم نشان می‌دهد که تنها راه رسیدن به رزق و روزی آن نیست هر چند کار از عوامل مهم است تا جایی که در قرآن آمده است: «وَ أنَ لَیسَ للإنسان إلاّ ما سَعی»

 

چیزی جز از راه سعی و تلاش و کوشش گیر انسان نمی‌آید ولی باید توجّه داشت که سعی و تلاش فقط کوشش مادّی و دوندگی‌های روز مرّه نیست و عوامل روحی و معنوی هم مؤثّر است به عنوان مثال در احادیث و منابع اسلامی یکی از عوامل به دست آوردن ثروت و زیاد شدن رزق و روزی سحر خیزی بحساب آمده که اکثریت جامعه به آن بی توجّه هستند و شاید وقتی گفته شود که یکی از عوامل و راه کسب روزی سحر خیزی است تعجّب کنند و حتی باور نکنند با اینکه این حقیقت به تجربه ثابت شده و قطعی است البته خود سحرخیزی نوعی سعی و تلاش است بلکه مشکل‌تر و سخت تر از کارهای معمولی است مگر برای کسانی که لذّت آنرا چشیده باشند ولی اندیشه مادّی گرایی این را سعی و تلاش به حساب نمی‌آورد و خیال می‌کنند فقط شب و روز دویدن و کار کردن رزق و روزی انسان را زیاد می‌کند.

آری سحر خیزی یکی از موهبت‌های الهی است که دارای آثار و برکات زیادی است و تنها کسانی که از آن بهره دارند به عظمت و ارزش و برکات فراوان آن واقف‌اند. یکی از برکات بسیار کوچک آن فراوانی رزق و روزی است به امید آنکه فرهنگ سحر خیزی که فرهنگ و روش همیشگی تمام اولیاء الهی بویژه چهارده معصوم است، در جامعه اسلامی رواج پیدا کند و فضای میهن اسلامی از عطر و بوی این موهبت الهی همه را پر نشاط کرده و آنان از برکات فراوان آن بهره مند گردند و علاوه بر توفیق عبادت و نیایش در ساعات بهشتی صبحگاهان و انس با لحظات معنوی هنگامه فجر، نشاط و نیروی روزانه هم کسب کنند.

اینک شما و چهل نمونه از احادیث گرانقدری که اهمیت و آثار و برکات سحرخیزی را بیان کرده و مضرّات پرخوابی و پیامدهای خواب صبحگاهی را بیان می‌کند. به امید آن روزها و بر آمدن آرزوها.

محمود شریفی

بیست و دوّم اردیبهشت ماه 1385

http://hadithlib.com/