چهل حدیث «والدین»
چهل حدیث «والدین»
وَقَضی رَبُّک اَلاَّ تَعْبُدُوا اِلاَّ اِیاهُ وَبِالْوالِدَینِ اِحْسانا اِمّا یبْلُغَنَّ عِنْدَک الْکبَرَ اَحَدُهُما، اَوْ کلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما اُفٍّ وَلا تَنْهَرْهُما وَقُلْ لَهُما قَوْلاً کریما...
و خدای تو حکم فرموده که، هیچ کس را جز او نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید اگر هر دو یا یکی از آنها به پیری برسند (که موجب رنج و زحمت باشند) زنهار کلمه ای که رنجیده خاطر شوند مگو و کمترین آزار به آنان مرسان و با ایشان با احترام و بزرگوارانه سخن بگو.
و همیشه پر و بال تواضع و تکریم را با کمال مهربانی نزدشان بگستران و بگو: پروردگارا، به پدر و مادرم رحمت و مهربانی فرما، آنگونه که آنان مرا در کوچکی تربیت کردند.
بزرگ‌ترین واجب
1 قَالَ اَمیرُ الْمُؤْمِنینَ عَلِی علیه السلام: بِرُّ الوالِدَینِ اَکبَرُ فَریضَةٍ.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود:
بزرگ‌ترین و مهم‌ترین تکلیف الهی نیکی به پدر و مادر است.
برترین اعمال
2 قَالَ الصّادِقُ علیه السلام: اَفْضَلُ الْأَعْمالِ اَلصَّلاةُ لِوَقْتِها، وَبِرُّ الْوالِدَینِ وَالْجِهادُ فِی سَبیلِ اللّهِ.
امام صادق علیه السلام فرمود:
برترین کارها عبارتست از: 1 ـ نماز در وقت 2 ـ نیکی به پدر و مادر 3 ـ جهاد در راه خدا.
اُنس با پدر و مادر
3 ... فَقالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: فَقَرَّ مَعَ والِدَیک فَوَالَّذی نَفْسِی بِیدِهِ لاَُنْسُهُما بِک یوْما وَلَیلَةً خَیرٌ مِنْ جِهادِ سَنَةٍ.
مردی خدمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمد و گفت:
پدر و مادر پیری دارم که به خاطر اُنس با من مایل نیستند به جهاد بروم، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
پیش پدر و مادرت بمان، قسم به آنکه جانم در دست اوست اُنس یکروز آنان با تو از جهاد یکسال بهتر است. (البته در صورتی که جهاد واجب عینی نباشد)
محبوب‌ترین کـارها
4 عَنْ اِبْنِ مَسْعُودٍ قالَ: سَئلْتُ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله: اَی الاَْعْمالِ اَحَبُّ اِلَی اللّهِ عَزَّوَجَلَّ؟ قالَ: اَلصَّلاةُ لِوَقْتِها، قُلْتُ ثُمَّ اَی شَیی ءٍ؟ قالَ: بِرُّالْوالِدَینِ، قُلْتُ: ثُمَّ اَی شَیی ءٍ؟ قالَ: اَلْجِهادُ فِی سَبیلِ اللّهِ.
ابن مسعود می‌گوید:
از پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله
سؤال
کردم محبوب‌ترین کار پیش خدا کدام است؟
فرمود: نماز در وقت،
گفتم: بعد از آن چه چیز؟
فرمود: نیکی به پدر و مادر، گفتم:
بعد از آن چه چیز، فرمود: جهاد در راه خدا.
نگاه به پـدر و مـادر
5 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: ما وَلَدٌ بارٌّ نَظَرَ اِلی اَبَوَیهِ بِرَحْمَةٍ اِلاَّ کانَ لَهُ بِکلِّ نَظْرَةٍ حِجَّةٌ مَبْرُورَةٌ فَقالُوا: یا رَسُولَ اللّهِ وَاِنْ نَظَرَ فِی کلّ یوْمٍ مِائَةَ نَظْرَةٍ؟ قالَ: نَعَمْ اللّهُ اَکبَرُ وَاَطْیبُ.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
هر فرزند نیکوکاری که با مهربانی به پدر و مادرش نگاه کند در مقابل هر نگاه، ثواب یک حجّ کامل مقبول باو داده می‌شود، سؤال کردند، حتی اگر روزی صد مرتبه به آنها نگاه کند؟ فرمود: آری خداوند بزرگ‌تر و پاک‌تر است.
عظمت پـدر و مـادر
6 عَنْ اَبی الْحَسَنِ الرِّضا علیه السلام قالَ: اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ اَمَرَ بِثَـلاثَةٍ مَقْرُونٌ بِها ثَـلاثَةٌ اُخْـری: اَمَرَ بِالصَّلاةِ وَالزَّکاةِ، فَمَنْ صَلّی وَلَمْ یزَک لَمْ تُقْبَلْ مِنْهُ صَلاتُهُ وَاَمَرَ بِالشُّـکرِلَهُ وَلِلْـوالِـدَینِ، فَمَـنْ لَمْ یشْـکرْ والِدَیهِ لَمْ یشْـکرِ اللّهَ، وَاَمَرَ بِاِتّقـاءِ اللّهِ وَصِلَةِ الرَّحِـمِ، فَمَنْ لَمْ یصِـلْ رَحِـمَهُ لَمْ یـتَّقِ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ.
امام رضا علیه السلام فرمود: خداوندمتعال فرمان داده سه چیز همراه سه چیز دیگر انجام گیرد:
1 ـ به نماز همراه زکات فرمان داده است، پس کسی که نماز بخواند و زکات نپردازد نمازش نیز پذیرفته نمی‌شود.
2 ـ به سپاسگزاری از خودش و پدر و مادر فرمان داده است، پس کسی که از پدر و مادرش سپاسگزاری نکند، خدا را شکر نکرده است.
3 ـ به تقوای الهی فرمان داده و به صله رحم، پس کسی که صله رحم انجام ندهد تقوای الهی را هم بجا نیاورده است.
احترام پـدر و مـادر
7 قالَ الصادِقُ علیه السلام: بِرُّ الْوالِدَینِ مِنْ حُسْنِ مَعْرِفَةِ الْعَبْدِ بِاللّهِ اِذْ لا عِبادَةَ اَسْرَعُ بُلُوغا بِصاحِبِها اِلی رِضَی اللّهِ مِنْ حُرْمَةِ الْوالِدَینِ الْمُسْلِمَینِ لِوَجْهِ اللّهِ تَعالی.
امام صادق علیه السلام فرمود:
نیکی به پدر و مادر نشانه
شناخت شایسته بنده خداست.
زیرا هیچ عبادتی زودتر از رعایت حرمت پدر و مادر مسلمان به خاطر خدا انسان را به رضایت خدا نمی‌رساند.
اطـاعـت از والـدین
8 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ اَصْبَحَ مُطیعالِلّهِ فِی الْوالِدَینِ اَصْبَحَ لَهُ بابانِ مَفْتُوحانِ مِنَ الْجَنَّةِ وَاِن کانَ واحِدا فَواحدا.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
کسی که دستور الهی را در مورد پدر و مادر اطاعت کند، دو درب از بهشت برویش باز خواهد شد، اگر فرمان خدا را در مورد یکی از آنها انجام دهد یک درب گشوده می‌شود.
ارزش اطاعت از پـدر و مـادر
9 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: اَلْعَبْدُ الْمُطیعُ لِوالِدَیهِ وَلِرَبِّهِ فِی اَعْلی عِلّیینَ.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:
بنده ای که مطیع پدر و مادر و پروردگارش باشد، روز قیامت در بالاترین جایگاه است.
پرداخت بدهی والـدیـن
10 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ حَجَّ عَنْ والِدَیهِ اَوْ قَضی عَنْهُما مَغْرَما بَعَثَهُ اللّهُ یوْمَ الْقیامَةِ مَعَ الاَْبْرارِ.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
کسـی کـه به نـیت پـدر و مادرش حجّ انجام دهد یا بدهکاری آنها را بپردازد خداونـد او را در روز قیامت با نیکان برمی انگـیزد.
خشنودی پـدر و مـادر
11 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ اَرْضی والِدَیهِ فَقَدْ اَرْضَی اللّهَ وَمَنْ اَسْخَطَ والِدَیهِ فَقَدْ اَسْخَطَ اللّهَ.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:
آنـکه پـدر و مـادرش را خشـنود کـند، خـدا را خشـنود کـرده و کـسی که پدر و مـادر خودرا به خشم آورد، خدا را به خشم آورده است.
عاقبت نیکی به پـدر و مـادر
12 عَنْ الصّادِقِ علیه السلام قالَ: بَینا مُوسَی بْنِ عِمْرانَ یناجی رَبَّهُ عَزَّوَجَلَّ اِذْ رَأی رَجُلاً تَحْتَ عَرْشِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ فَقالَ: یا رَبِّ مَنْ هذَا الَّذی قَدْ اَظَلَّهُ عَرْشُک؟ فَقالَ: هذا کانَ بارّا بِوالِدَیهِ، وَلَمْ یمْشِ بِالنَّمَیمَةِ.
امام صادق علیه السلام فرمود:
هنگامی که حضرت موسی علیه السلاممشغول مناجات با پروردگارش بود، مردی را دید که در زیر سایه عرش الهی در ناز و نعمت است، عرض کرد: خدایا این کیست که عرش تو بر او سایه افکنده است؟
خداوند متعال فرمود:
او نسبت به پدر و مادرش نیکوکار بود و هرگز سخن چینی نمی‌کرد.
سفر برای نیکی به پـدر و مـادر
13 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: سِرْ سَنَتَینِ بِرَّوالِدَیک، سِرْسَنَةً صِلْ رَحِمَک.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
دو سال راه برو به پدر و مادرت نیکی کن، یکسال راه برو و صله رحم انجام بده، (یعنی اگر پدر و مادرت در فاصله دوری هستند که دو سال باید راه بروی تا به آنها برسی و نیکی کنی ارزش دارد).
پـدر و مـادر و افزایش عُـمر و روزی
14 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ اَحَبَّ اَنْ یمَدَّلَهُ فِی عُمْرِهِ وَاَنْ یزادَ فِی رِزْقِهِ فَلْیبِرَّ والِدَیهِ وَلْیصِلْ رَحِمَهُ.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
کسی که دوست دارد عمرش طولانی و روزیش زیاد شود، نسبت به پدر و مادرش نیکی کند و صله رحم بجای آورد.
آثار نیکی به پـدر و مـادر
15 عَنْ حَنّانِ بْنِ سُدَیرقالَ: کنّا عِنْدَ اَبِی عَبْـدِاللّهِ علیه السلاموَفـینا مُیـسِّرٌ فَذَکـرُوا صِـلَةَ الْقَـرابَةِ فَقالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: یا مُیـسِّرُ قَدْ حَـضَرَ اَجَلُـک غَیـرَ مَرَّةٍ وَلامَرَّتَینِ، کلُ ذلِک یؤَخِّرُاللّهُ اَجَـلَک، لِصِلَتِک قَرابَتَک، وَاِنْ کنْتَ تُریدُ اَنْ یزادَ فِی عُمْرِک فَبِرَّ شَیخَیک یعْـنِی اَبَوَیک.
حنان بن سُدیر می‌گوید:
در حضور امام صادق علیه السلامبودیم که مُیسِر هم در میان ما بود، از رابطه خویشاوندی سخن به میان آمد،
امام صادق علیه
السلام فرمود:
ای مُـیسِّر چـند بار اجل و مرگ تو فـرا رسـیده و هـر بار خـداوند آنـرا بخـاطر صِله رحم با خویشاوندانت تأخیر انداخته اسـت، اگر می‌خواهی خداوند عمر تو را زیاد کند به پدر و مادرت نیکی کن.
اوّل نیکی به مـادر
16 عَنْ اَبِی عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ: جاءَ رَجُلٌ اِلَی النَّبِی صلی الله علیه و آله فَقالَ: یا رَسُولَ اللّهِ مَنْ اَبِرُّ؟ قالَ: اُمَّک، قالَ: ثُمَّ مَنْ؟ قالَ: اُمَّک، قالَ: ثُمَّ مَنْ؟ قالَ: اُمَّک، قالَ: ثُمَّ مَنْ؟ قالَ: اَباک.
امام صادق علیه السلام فرمود:
مردی خدمت پـیامبر صلی الله
علیه و آله آمد و گـفت: ای رسول خدا به چه کسی نیکی کنم؟
فرمود: به مـادرت، عـرض کرد، بعـد از او بـه چه کسی؟ فـرمود: به مادرت، گفت: سپس به چه کسی؟
فرمود: به مادرت سـؤال
کرد: سپس به چه کسی؟
فـرمود: به پـدرت؟
نتیجه نیکی به پـدر و مـادر
17 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ: بِرُّوا آباءَکمْ یبِرُّکمْ اَبْناءُکمْ، عَفُّوا عَنْ نِساءِ النّاسِ تُعَفُّ نِسائُکمْ.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
به پدرانتان نیکی کنید تا فرزندانتان به شما نیکی کنند، از زنان مردم چشم پوشی کنید تا دیگران نسبت به زن‌های شما چشم پوشی کنند.
حـقّ پـدر
18 عَنْ اَبِی الْحَسَنِ مُوسی علیه السلام قالَ: سَأَلَ رَجُلٌ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله: ما حَقُّ الْوالِدِ عَلی وَلَدِهِ؟ قالَ: لایسَمّیهِ بِاسْمِهِ، وَلایمْشی بَینَ یدَیهِ، وَلایجْلِسُ قَبْلَهُ وَلایسْتَسِبُّ لَهُ.
از امام کاظم علیه السلامنقل شده که فرمود:
مردی از پیامبر
خدا صلی الله علیه و آله سؤال کرد:
حقّ پدر بر فرزند چیست؟
حضرت فرمود:
1 ـ او را با نام صدا نکند 2 ـ در راه رفتن از او جلو نیفتند. 3 ـ قبل از او ننشیند 4 ـ کاری انجام ندهد که مردم پدرش را فحش بدهند.
عبادت در نگاه
19 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: نَظَرُ الْوَلَدِ اِلی وَالِدَیهِ حُبّا لَهُما عِبادَةٌ.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
نگاه محبت آمیز فرزند به پدر و مادرش عبادت است.
رفتار با والدین
20 عَنْ اَبِی وَلاّدِ الْحَنّاطِ قالَ: سَاَلْتُ اَبا عَبْدِاللّهِ علیه السلامعَنْ قَوْلِ اللّهِ: «وَبِالْوالِدَینِ اِحْسانا» فَقالَ: اَلاِْحْسانُ اَنْ تُحْسِنَ صُحْبَتَهُما وَلا تُکلِّفَهُما اَنْ یسْأَلاک شَیئا هُما یحْتاجانِ اِلَیهِ.
اَبی وَلاّد می‌گوید:
معنای آیه «وَبِالْوالِدَینِ اِحْسانا» را از امام صادق علیه السلام پرسیدم،
فرمود: احسان به پدر و مادر اینست که رفتارت را
با آنها نیکو کنی و مجبورشان نکنی تا چیزی که نیاز دارند از تو بخواهند.
«یعنی قبل از درخواست آنان نیازشان را برطرف کنی».
وظیفه در برابر والدین
21 قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: لاتَمْلَأْ عَینَیک مِنَ النَّظَرِ اِلَیهِما اِلاّ بِرَحْمَةٍ وَرِقَّةٍ، وَلا تَرْفَعْ صَوْتَک فَوْقَ اَصْواتِهِما، وَلا یدَیک فَوْقَ اَیدِیهِما وَلا تَتَقَدَّمْ قُدّامَهُما.
امام صادق علیه السلام فرمود:
چشم‌هایت را جـز از روی دلسـوزی و مهربـانی با پـدر و مادر خیـره مـکن و صـدایت را بلندتر از صـدای آنها نـکن دست‌هایت را بالای دسـتهای آنها مـبر، و جـلوتر از آنـان راه مرو.
نیابت از پـدر و مـادر
22 قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: ما یمْنَعُ الرَّجُلَ مِنْکمْ اَنْ یبِرَّ والِدَیهِ حَیینِ اَوْ مَیتَینِ، یصَلِّی عَنْهُما وَیتَصدَّقَ عَنْهُما وَیحِجَّ عَنْهُما وَلَهُ مِثْلُ ذلِک، فَیزیدُهُ اللّهُ (عزَّوجَلَّ) بِبِرِّهِ وَصَلاتِهِ خَیرا کثیرا.
امام صادق علیه السلام فرمود:
چه چیز مانع شخص می‌شود وقتی که پدر و مادرش زنده یا مرده‌اند به آنها نـیکی کند، باین صـورت که به نـیت آنها نـماز بخواند، صـدقه بـدهد، حـجّ بجـا بیاورد و روزه بـگیرد، زیـرا اگر چنـین کنـد ثـواب آنها به پـدر و مـادر می‌رسد و بـه خـود شخص هم هـمانقـدر ثواب داده می‌شود، به علاوه خداوند متعال به واسـطه کارهای نـیک و نـماز او خیر زیـادی به او عـطا می‌کند.
نیکی به والـدین بـد
23 عَنْ اَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ: ثَلاثٌ لَمْ یجْعَلِ اللّهُ (عَزَّوَجَلَّ) لاَِحَدٍ فِیهِنَّ رُخْصَةً اَداءُ الاَْمانَةِ اِلَی الْبَرِّ وَالْفاجِرِ وَالْوَفاءُ بِالْعَهْدِ لِلْبَرِّ وَالْفاجِرِ وَبِرُّ الْوالِدَینِ بَرَّینِ کانا اَوْ فاجِرَینِ.
امام باقر علیه السلام فرمود: در سه چیز خداوندمتعال به احدی اجازه ترک آنها را نداده است.
1 ـ ادای امانت به مرد نیکوکار و فاسق.
2 ـ وفای به عهد و پیمان نسبت به نیکوکار و فاسق.
3 ـ نیکی به پدر و مادر، نیکوکار باشند یا فاسق و لااُبالی.
برخورد با پـدر و مـادر مُشـرک
24 فِیما کتَبَ الرِّضا علیه السلاملِلْمَأْمُونِ: بِرُّ الْوالِدَینِ وَاجِبٌ، وَاِنْ کانا مُشْرِکینِ وَلاطاعَةَ لَهُما فِی مَعْصِیةِ الْخالِقِ.
در نوشته حضرت رضا علیه السلامبه مأمون آمده که:
نیکی به پدر و مادر واجب و لازم است اگر چه مشرک و کافر باشند، ولی در معصیت خدا نباید اطاعتشان کرد.
زیـارت قـبر والـدین
25 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ: مَنْ زارَ قَبْرَ والِدَیهِ اَوْ اَحَدِهِما فِی کلِّ جُمُعَةٍ مَرَّةً غَفَرَاللّهُ لَهُ وَ کتَبَ بِرّا.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
کسی که قبر پدر و مادر یا یکی از آندو را در هر جمعه یکبار زیارت کند خداوند او را می‌بخشد و او را نیکوکار می‌نویسد.
بهشت و نیکی به والـدین
26 عَنْ اَبِی الْحَسَنِ علیه السلام قالَ: قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: کنْ بارّا وَاقْتَصِرْ عَلَی الْجَنَّةِ وَاِنْ کنْتَ عاقّا فَاقْتَصِرْ عَلَی النّارِ.
از امام رضا علیه السلام نقل شده که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: نسبت به پدر و مادر نیکوکار باش تا پاداش تو بهشت باشد ولی اگر عاقّ آنها شوی جهنّمی خواهی بود.
نگاه تیز به پـدر و مـادر
27 عَنْ اَبِی عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ: لَـوْ عَـلِمَ اللّهُ شَیـئا اَدْنـی مِنْ اُفٍّ لَنَـهی عَـنْهُ، وَهُـوَ مِنْ اَدْنـَی الْـعُقُوقِ وَمِنَ الْعُـقُوقِ اَنْ ینْـظُرَ الرَّجُـلُ اِلی والِـدَیهِ فَـیحِـدَّ النَّظَـرَ اِلَیهِما.
امام صادق علیه السلام فرمود: اگر خداوند چیزی کمتر از اُف (اوه) گفتن سراغ داشت از آن نهی می‌کرد: و اُف گفتن از کمترین مراتب عاق شدن است. نوعی از عاق شدن اینست که انسان به پدر و مادرش تیز نگاه کند. (خیره شود).
نگاه خشم‌آلود به پـدر و مـادر
28 عَنْ اَبِی عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ: مَنْ نَظَرَ اِلی اَبَوَیهِ نَظَرَ ماقِتٍ، وَهُما ظالِمانِ لَهُ، لَمْ یقْبَلِ اللّهُ لَهُ صَلاةً.
امام صادق علیه السلام فرمود: کسی که از روی نفرت به پدر و مادرش که باو ستم کرده‌اند نگاه کند، نمازش در درگاه الهی پذیرفته نمی‌شود.
غمگین کردن پـدر و مـادر
29 قالَ اَمیرُ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام: مَنْ اَحْزَنَ والِدَیهِ فَقَدْ عَقَّهُما.
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: کسی که پدر و مادر خویش را غمگین سازد عاق والدین شده است. (حقّ آنها را رعایت نکرده است.)
نتیجه بی‌ادبی بـه والـدین
30 عَنْ اَبِی جَعْفِرٍ علیه السلام قالَ: اِنَّ اَبِی نَظَرَ اِلَی رَجُلٍ وَمَعَهُ اِبْنُهُ یمْشِی وَالاِْبْنُ مُتَّکی ءٌ عَلی ذِراعِ الاَْبِ، قالَ: فَما کلَّمَهُ اَبی مَقْتا لَهُ حَتّی فارَقَ الدُّنْیا.
امام صادق علیه السلام فرمود: پدرم مردی را دید که پسرش همراهش راه می‌رفت و به بازوی پدر تکیه کرده بود، (وقتی این جریان را دید) تا زنده بود از روی ناراحتی و خشم با او صحبت نکرد.
درگیری با پدر
31 قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: ثَلاثَةٌ مَنْ عازَّهُمْ ذَلَّ: اَلْوالِدُ وَالسُّلْطانُ وَالْغَریمُ.
امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس با این سه نفر کشمکش کند خوار می‌گردد: پدر، سلطان حق و شخص بدهکار.
محرومیت عـاقّ والـدین
32 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: اِیاکمْ وَعُقُوقَ الْوالِدَینِ، فَاِنَّ رِیحَ الْجَنَّةِ تُوجَدُ مِنْ مَسیرَةِ اَلْفَ عامٍ وَ لایجِدُها عاقٌّ وَلاقاطِعُ رَحِمٍ.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: از عاقّ والدین شدن بپرهیزید، زیرا با اینکه بوی بهشت از مسافت هزار سال به مشام می‌رسد، عاق والدین و کسی که قطع رحم کند آن بو را احساس نخواهد کرد. (یعنی بیش از هزار سال از بهشت فاصله دارد.)
بدبختی عـاقّ والـدین
33 عَنِ الصّادِقِ علیه السلام قالَ: لایدْخُلُ الْجَنَّةَ الْعاقُّ لِوالِدَیهِ وَ الْمُدْمِنُ الْخَمْرِ وَ الْمَنّانُ بِالْفِعالِ لِلْخَیرِ اِذا عَمِلَهُ.
امام صادق علیه السلام فرمود: عاقّ والدین و شرابخوار و انسان خیر منت گذار وارد بهشت نمی‌شوند.
عاقبت عـاقّ والـدین
34 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: اَرْبَعَةٌ لاینْظُرُ اللّهُ اِلَیهِمْ یوْمَ الْقِیامَةِ، عاقٌ وَ مَنّانٌ وَ مُکذِّبٌ بِالْقَدَرِ وَمُدْمِنُ خَمْرٍ.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: در قیامت خدا به چهار گروه نظر رحمت نخواهد کرد:
1 ـ عاق والدین
2 ـ منّت گذار
3 ـ منکر قضاء و قدر
4 ـ شرابخوار
مجازات عـاقّ والـدین
35 قالَ رَسولُ اللّهُ صلی الله علیه و آله: ثَلاثَةٌ مِنَ الذُّنُوبِ تُعْجَلُ عقوبت‌ها وَلاتُؤَخَّرُ اِلَی الاخِرَةِ: عُقُوقُ الْوالِدَینِ، وَ الْبَغْی عَلَی النّاسِ وَکفْرُ الاِْحْسانِ.
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: کیفر سه گناه به قیامت نمی‌ماند (یعنی در همین دنیا مجازات می‌شود.)
1 ـ عاق پدر و مادر
2 ـ ظلم و تجاوز به مردم
3 ـ ناسپاسی در مقابل احسان و نیکی.
عـاقّ والـدین
36 عَن اَبِی عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ: اَلذُّنُوبُ الّتِی تَظْلِمُ الْهَواءَ عُقُوقُ الْوالِدَینِ.
امام صادق علیه السلام فرمود: از گناهانی که هوا را تیره و تار می‌کند عاقّ والدین شدن است.
شـقاوت عـاقّ والـدین
37 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: عُقُـوقُ الْـوالِدَینِ مِنْ الْـکبائِرِ لاَِنَّ اللّهَ (عَزَوَجَلَّ) جَـعَلَ الْــعاقَّ عَـصِیا شَـقِیا.
امام صادق علیه السلام فرمود: عاقّ پدر و مـادر شدن از گــناهان کبیره است، زیرا خداوند متعـال عاقّ والدین را گنـاهکارِ شـقی شمرده است.
هـلاکت عـاقّ والـدین
38 عَنْ اَبی عَبْدِاللّهِ علیه السلام: اِنَّ رَسُـولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله حَضَـرَ شـابّا عِنْـدَ وَفـاتِهِ فَقالَ لَهُ: قُلْ: لااِلهَ اِلاَّاللّهُ، قـالَ: فَاعْـتَقَلَ لِسـانُهُ مِـرارا فَقـالَ لاِمْـرَئَةٍ عِنْـدَ رَأسِهِ: هَـلْ لِهذا اُمٌّ؟ قـالَتْ: نَعَمْ اَنـَا اُمُّـهُ، قالَ: اَفَـساخِـطَةٌ اَنْـتِ عَلَیهِ؟ قالَتْ: نَعَـمْ ما کلَّمْتُهُ مُنْـذُسِتَّ حِجَجٍ، قـالَ لَـها: اِرْضـی عَـنْهُ، قـالَتْ: رَضـِی اللّهُ عَـنْهُ بِرِضـاک یـا رَسُولَ اللّهِ: فَقالَ لَهُ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: قُلْ: لااِلَهَ اِلاَّاللّهُ قالَ: فَقـالَهَا ... ثُمَّ طَفَی …
امام صادق علیه السلام فرمود: هنگام مرگ جوانی، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله کنار بستر او حضور یافتند و به جوان فرمودند: بگو لااِلهَ اِلاَّاللّهُ، فرمود: زبانش بند آمد، چند بار تکرار کرد ولی زبان او بند شد، پیامبر صلی الله علیه و آلهبه زنی که کنار جوان بود فرمود: آیا این جوان مادر دارد؟ زن گفت: بله، من مادر او هستم، فرمود: آیا از او ناراضی هستی؟ زن گفت: بله شش سال است با او صحبت نکرده‌ام، فرمود: از او راضی شو، زن گفت: یارسول اللّه بخاطر رضایت تو خدا از او راضی شود. (من از او راضی شدم) سپس پیامبر صلی الله علیه و آله بجوان فرمود: بگو لااِلَهَ اِلاَّاللّهُ، جوان در این هنگام گفت: لااِلهَ اِلاَّاللّهُ و پس از لحظاتی مرد.
اعـمال عـاقّ والـدین
39 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: یقالَ لِلْعاقِّ اِعْمَلْ ما شِئْتَ فَاِنِّی لااَغْفِرُ لَک وَیقالُ لِلْبارِّ اِعْمَلْ ما شِئْتَ فَاِنِّی سَاَغْفِرُلَک.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: به عاقّ والدین از (طرف خدا) گفته می‌شود: هر کاری می‌خواهی انجام بده دیگر تو را نمی‌بخشم و به نیکوکار (نسبت به پدر و مادر) هم گفته می‌شود: هر چه می‌خواهی انجام ده تو را می‌بخشم.
نیکی‌به‌والدین وآمرزش‌گناه
40 قالَ عَلِی بْنُ الْحُسَینِ علیه السلام: جاءَ رَجُلٌ اِلَی النَّبِی صلی الله علیه و آله فَقالَ: یا رَسُولَ اللّهِ ما مِنْ عَمَلٍ قَبِیحٍ اِلاَّ قَدْ عَمِلْتُهُ فَهَلْ لِی تَوْبَةٌ؟ فَقالَ لَهُ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: فَهَلْ مِنْ والِدَیک اَحَدٌ حَی؟ قالَ: اَبی: قالَ: فَاذْهَبْ فَبِرَّهُ قالَ: فَلَمّا وَلّی قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: لَوْ کانَتْ اُمُّهُ.
امام سجاد علیه السلام فرمود: مردی خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله رسید و گفت: ای رسول خدا، من هیچ کار زشتی نمانده که انجام نداده باشم، آیا می‌توانم توبه کنم؟ رسولخدا صلی الله علیه و آله فرمود: آیا هیچیک از پدر و مادرت زنده هستند؟ گفت: بله، پدرم. حضرت فرمود: برو باو نیکی کن (تا آمرزیده شوی). وقتی او راه افتاد پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: کاش مادرش زنده بود. (یعنی اگر او زنده بود و به او نیکی می‌کرد، زودتر آمرزیده می‌شد).
گرچه هستی ما از خداست، لیکن سبب زندگی و وجود ما، پدر و مادر است و ما شاخه ای از وجود این دو عزیزیم و میوه ای از بوستان محبّت و تربیت و مهر و عاطفه بی نظیر پدر و مادریم.
انسان فراموشکار، وقتی به قدرت و موقعیتی رسید، دوران عجز و کوچکی خویش را از یاد می‌برد و پدر و مادر و زحمات طاقت فرسای آنان را فراموش می‌کند، و چه ناسپاسی و کفرانی بدتر از این؟
انسانیت و اخلاق ایجاب می‌کند که پاسدار این دو گوهر باشیم و در حال حیاتشان از نیکی و احسان و پس از مرگشان از صدقات و یاد نیک غفلت نکنیم. ما امتداد وجودی والدین خودیم و فرزندان ما تدوام وجود مایند، چگونگی برخورد ما با پدر و مادر و احترام و نیکی ما به آنان سبب می‌شود: که فرزندان ما نیز در نسل آینده، حق شناس و قدردان و نیکوکار به بار آیند. فرزندان ما همانگونه خواهند بود که ما با والدین خویش رفتار می‌کنیم.
باری ... ادای حقّ والدین و انجام سپاس زحمات آنان نیز مانند حقّ خدا و شکر نعمت‌هایش از عهده توانائی ما خارج است و تنها باید زبان به عجز بگشائیم و بال تواضح و فروتنی به زیر پای آندو فرشته بگستریم.
با اینحال، توجّه به مقام پدر و مادر و شناخت قدر و منزلت آنان نزد خداوند، زمینه ادای بخشی از حق بزرگ آنان را فراهم می‌سازد.
روایاتی که در این مجموعه چهل والدین مطالعه می‌کنید، ما را با گوشه ای از وظایف خود در برابر والدین آشنا می‌کند.
توفیق الهی یارمان باد که از نیکو کاران به پدر و مادر خویش به حساب آئیم چرا که رضایت خدا در رضایت آنان است.
خدایا! ما را قدردان زحمات پدر و مادر بگردان.
خدایا! ما را به تربیت نسلی با ایمان و حق شناس و پاکدل و نیکوکار موفق بدار.
قم ـ محمود شریفی
11 ذیقعده 1416 روز میلاد امام هشتم علیه السلام
و 12 فروردین 1375 روز جمهوری اسلامی
