چهل حدیث «قرض الحسنه»

 

چهل حدیث «قرض الحسنه»

 

یا ایها الَّذینَ امَنُوا اِذا تَداینْتُمْ بِدَینٍ اِلی اَجَلٍ مُسَمَّی فَاکتُبُوهُ.

 

ای کسانی که ایمان آوردید هنگامی که به یکدیگر قرض الحسنه دادید تا زمان معین پس آنرا بنویسد.

 

نوشته روی درب بهشـت

 

            1 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: عَلی بابِ الْجَنَّةِ مَکتُوبٌ: اَلْقَرْضُ بِثَمانِیةَ عَشْرٍ وَالصَّدَقَةُ بِعَشْرَةٍ …

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

بر درب بهشت نوشته شده است:

قرض دادن هیجده برابر پاداش دارد و صدقه ده برابر.

 

پاداش یـک درهـم قـرض

 

            2 عَنْ الْبَراءِ بْنِ عازِبٍ رَضِی اللّهُ عَنْهُما قالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یقُولُ: مَـنْ مَنَحَ مَنـیحَةَ لَبَنٍ، اَوْوَرَقٍ، اَوْهَـدی زُقـاقا کانَ لَهُ مِـثْلُ عِـتْقِ رَقَبَةٍ.

 

براء بن عازب می‌گوید:

از پیامبر خدا صلی الله علیه و آلهشنیدم که فرمود:

کسی که گوسفند یا شتر را به دیگری دهد تا از شیرش استفاده کند و سپس برگرداند، یا یکدرهم قرض بدهد، یا گمشده ای را راهنمائی نماید خداوند متعال پاداش آزاد کردن بنده ای را به او خواهد داد.

 

مقام وام دهنده

 

            3 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله: ... وَمَـنْ اَقْرَضَ اَخاهُ الْمُـؤْمِنَ بِـکلِّ دِرْهَمٍ اَقْرَضَهُ وَزْنَ جَبَلِ اُحُدٍ وَجَـبَلَ رِضْـوانٍ وَطُورِ سَیـناءَ حَسَنـاتٍ. فَاِنْ رَفَقَ بِهِ فِـی طَلَبِهِ یعْبَـرُبِهِ عَلَی الصِّراطِ کالْبَرْقِ الْخـاطِفِ الّـلامِعِ بِغِیـرِ حِسابٍ وَلاعَذابٍ.

 

از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود:

کسی که به برادر مسلمان خود قرض دهد، در برابر هر درهمی که قرض داده هم وزن کوه احد و کوه رضوان و کوه سینا، حسنات خواهد داشت.

و اگر برای وصول آن مدارا کند، از پل صراط همچون برق جهنده بدون حساب و عذاب خواهد گذشت.

 

مقایسه پاداش قـرض با کـارهای دیگر

 

            4 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: اَلصَّدَقَةُ بِعَشْرَةٍ، وَالْقَرْضُ بِثَمانِیةَ عَشْرٍ، وَصِلَةُ الاْءخْوانِ بِعِشْرِینَ، وَصِلَةُ الرَّحِمِ بِاَرْبَعَ وَ عِشْرِینَ.

 

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:

صدقه ده، قرض هیجده، ارتباط با برادران دینی بیست و صله رحم بیست و چهار حسنه دارد.

 

رابـطه قـرض و زکات

 

            5 عَنْ اَبی عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ: اَلْقَرْضُ الْواحِدِ بِثَمانِیةَ عَشْرٍ وَاِنْ ماتَ اُحْتُسِبَ بِها مِنَ الزَّکاةِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

ثواب قرض دادن هیجده برابر خواهد بود و چنانچه قرض دهنده بمیرد، قرض او زکاتش محسوب می‌شود.

 

قـرض الحسنه و آخـرت

 

            6 عَنِ الرِّضا علیه السلام: وَاِذا ماتَ رَجُلٌ وَلَهَ دَینٌ عَلی رَجُلٍ فَاِنْ اَخَذَهُ وارِثُهُ مِنْهُ فَهْوَلَهُ وَ اِنْ لَمْ یعْطِهِ فَهُوَ لِلْمَیتِ فِی الآخِرَةِ.

 

امام رضا علیه السلام فرمود:

وقتی بدهکار از دنیا برود، چنانچه وارث بدهی را بگیرد، مال اوست و اگر داده نشود در آخرت به مرده و صاحب اصلی مال تعلّق می‌گیرد.

 

بـرتری پـاداش قرض‌الحسنه بر صدقه

 

            7 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله: رَاَیتُ لَیلَةً اُسْرِی بی عَلی بابِ الْجَنَّةِ مَکتُوبا اَلصَّدَقَةُ بِعَشْرِ امثال‌ها وَالْقَرْضُ بِثَمانِیةَ عَشْرٍ، فَقُلْتُ: یا جَبْرَئِیلُ مابالُ الْقَرْضِ اَفْضَلُ مِنَ الصَّدَقَةِ؟ قالَ: لِأنَّ السّائِلَ یسْأَلُ وَعِنْدَهُ، وَالْمُسْتَقْرِضُ لایسْتَقْرِضُ اِلاّ مِنْ حاجَةٍ.

 

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: شبی که به معراج برده شدم، دیدم که روی درب بهشت این چنین نوشته شده بود: صـدقه ده برابر پـاداش دارد و قرض الحسنه هیجده برابر. به جبرئیل گفتم: چرا قرض الحسنه برتر از صدقه است؟ گفت: چـون قـرض گیـرنده همـیشه بخـاطر نیـازش وام می‌گیرد، ولـی سـائل تقـاضای کـمک می‌کند اگـرچه بـی نیـاز بـاشـد.

 

قـرض الحسنه و صـدقه

 

            8 عَنْ عَبْدِاللّهِ بْنِ مَسْعُودٍ رَضِی اللّهُ عَنْهُ اَنَّ النَّبِی صلی الله علیه و آله قالَ: کلُّ قَرْضٍ صَدَقَةٌ.

 

عبدالله بن مسعود از پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله نقل کرده که فرمود: هـر قـرضی پیـش خـدا، صدقـه محسـوب می‌گردد.

 

مقایسه قـرض الحسنه با صـدقه

 

            9 وَعَنْ عَبْدِاللّهِ بْنِ مَسْعُودٍ رَضِی اللّه عَنْهُ اَنَّ النَّبِی صلی الله علیه و آله قالَ: مـا مِـنْ مُسْـلِمٍ یقْرِضُ مسلماً قَرْضا مَرَّةً اِلاَّ کانَ کصَدَقَتِها مَرَّتَینِ.

 

عبدالله بن مسعود از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل کرده که فرمود:

هر مسلمانی مالی را یکبار قرض دهد، مثل این است که همان مال را دوبار صدقه داده است.

 

ملاک برتری قـرض الحسنه از صدقه

 

            10 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: مَـکتُوبٌ عَلی بابِ الْجَـنَّةِ: اَلصَّـدَقَةُ بِعَـشْرَةٍ وَالْقَـرْضُ بِـثَمانِیةَ عَشْرٍ، وَاِنَّما صارَ الْقَرْضُ اَفْضَلَ مِنَ الصَّدَقَةِ لاَِنَّ الْمُسْتَقْرِضَ لایسْتَقْرِضُ اِلاّ مِنْ حاجَةٍ، وَقَدْ یطْلُبُ الصَّدَقَةَ مَنْ لایحْتاجُ الی‌ها.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

بر درب بهشت نوشته شده است:

صدقه ده حسنه و قرض الحسنه هیجده حسنه دارد. علّت اینکه قرض برتر از صدقه است اینست که قرض گیرنده همیشه از روی نیاز قرض می‌گیرد؛ ولی صدقه گیرنده، گـاهی بـدون ایـنکه نیـاز داشته باشد خـواهان صـدقه می‌شود.

 

برتری وام‌دادن از بخشش

 

            11 سَمِعْتُ اَباعَبْدِاللّهِ علیه السلامیقُولُ: لاَنْ اُقْرِضَ قَرْضا اَحَبُّ اِلَی منان اَصِلَ بِمِثْلِهِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

مــالی را کـه قـرض بـدهـم، بـیشـتر دوسـت دارم تـا آن را بـبـخشـم.

 

شـتاب در دادن قـرض

 

            12 عَنْ اَمِیرِالْمُؤْمِنینَ علیه السلام: وَ اغْتَـنِمْ مَنِ اسْتَـقْرَضَـک فِی حالِ غِنـاک لِـیجْعَـلَ قَـضاءَهُ لَـک فِی یوْمِ عُسْرَتِک.

 

از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده که فرمود:

و غنـیمت بــدان کسـی را که در زمـان بی نــیازیت از تــو وام بـخـواهد تا در روز تنـگدسـتی تـو، به تـو پـس دهــد.

 

محبوبیت قـرض دادن

 

            13 قالَ النَّبِی صلی الله علیه و آله: اَلْفُ دِرْهَمٍ اُقْرِضُها مَرَّتَینِ اَحَبُّ اِلَی منان اَتَصَدَّقَ بِها مَرَّةً.

 

پیامبـر اکـرم صلی الله علیه و آله فرمود:

هزار درهـم را اگر دوبار قرض بدهم، بیشتر دوست دارم از اینکه آن را یـکمرتـبه بـعنوان صـدقه بپـردازم.

 

قرض سنّت جاودان

 

            14 فِی خَبَرٍ طَویلٍ عَنِ الصّادِقِ علیه السلام قالَ: اَمَّا الْوُجُوهُ الْأرْبَعَةُ (الَّتِی یلْزِمُهُ فی‌ها النَّفَقَةُ مِنْ وُجُوهِ اصْطِناعِ الْمَعْرُوفِ) فَقَضاءُ الدَّینِ، وَالْعارِیةُ، وَالْقَرْضُ وَاِقْراءُ الضَّیفِ واجِباتٌ فِی السُّنَّةِ.

 

امام صادق علیه السلام در روایتی طولانی و مفصّل فرمود:

امّا انواع چهارگانه خیر عبارت‌اند از:

1 ـ پرداخت بدهی

2 ـ عاریه دادن

3 ـ قرض دادن

4 ـ مهمانی دادن، که این‌ها در سنّت واجب است.

 

وام با قصد قربت

 

            15 قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: ما مِنْ مُسْلِمٍ اَقْرَضَ مسلماً قَرْضا یریدُ وَجْهَ اللّهِ اِلاّ اُحْتُسِبَ لَهُ اَجْرُها بِحِسابِ الصَّدَقَةِ حَتّی تَرْجِعَ اِلَیهِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: هیـچ مسـلمانی نبـاشـد که به مسـلمان دیگری بخاطر خدا قـرض دهـد، جـز آنکه خـداوند هر روز ثـواب صـدقـه دادن آن را به حـساب وی ثبت کـند تـا زمانـی که آن مـال بـه او بـاز گردد.

 

وظیفه توانمند در رابـطه با وام

 

            16 قالَ النَّبِی صلی الله علیه و آله: مَنِ احْتاجَ اِلَیهِ اَخُوهُ الْمُسْلِمُ فِی قَرْضٍ وَهُوَ یقْدِرُ عَلَیهِ فَلَمْ یفْعَلْ، حَرَّمَ اللّهُ عَلَیهِ رِیحَ الْجَنَّةِ.

 

پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله فرمود:

کسی که برادر مسلمان و نیازمندش از او تقاضای قرض الحسنه بکند و او با اینکه توانائی دارد، خواسته او را تأمین ننماید خداوند او را از بوی بهشت محروم خواهد ساخت.

 

نتـیجه قـرض الحسنه

 

            17 رُوِی عَنْ فِقْهِ الِّرضا علیه السلام: اَنَّ اَجْرَ الْقَرْضِ ثَمانِیةَ عَشَرَ ضِعْفا مِنْ اَجْرِ الصَّدَقَةِ لاَِنَّ الْقَرْضَ یصِلُ اِلی مَنْ لایضَعُ نَفْسَهُ لِلصَّدَقَةِ لاَِخْذِ الصَّدَقَةِ.

 

از کتاب فقه الرضا علیه السلام نقل شده که امام هشتم فرمود:

پاداش وام دادن هیجده برابر بیش از صدقه است زیرا قرض الحسنه باعث می‌شود که شخص به گرفتن صدقه دچار نشود.

 

درود فرشتگان بر وام دهنده

 

            18 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ اَقْرَضَ مُؤْمِنا قَرْضا ینْتَظِرُبِهِ مَیسُورَهُ کانَ مالُهُ فِی زَکاةٍ وَ کانَ هُوَ فِی صَلاةٍ مِنَ الْمَلائِکةِ حَتّی یؤَدِّیهُ اِلَیهِ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

هر کس به مؤمنی قرض بدهد و منتظر بماند تا قرض گیرنده گشایش (در کارش) یابد، آن مال ثواب زکات خواهد داشت و قرض دهنده مورد درود فرشتگان باشد تا آنکه قرض گیرنده قرضش را ادا نماید.

 

ننگ دیـن

 

            19 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: اِیاکمْ وَالدَّینَ؛ فَاِنَّهُ شَینُ الدِّینِ.

 

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: از وام گرفتن پرهیز نمائید، که باعث ننگ در دین است.

 

پرهیز از قرض گرفتن

 

            20 قالَ عَلِی علیه السلام: اِیاکمْ وَالدَّینَ؛ فَاِنَّهُ هَمٌّ بِاللَّیلِ وَذُلٌّ بِالنَّهارِ.

 

علی علیه السلام فرمود:

از قرض کردن پرهیز نمایید؛

چون قرض باعث غم و اندوه شب و خواری انسان در روز است.

(نتیجه طبیعی قرض گرفتن است بنابراین تا انسان تا ناچار نباشد بهتراست که قرض نگیرد).

 

 

قرض پسندیده

 

            21 عَنْ اَبی مُوْسی، قالَ: قُلْتُ لاَِبِی عَبْدِاللّهِ علیه السلام: جُعِلْتُ فَداک یسْتَقْرِضُ الرَّجُلُ وَیحِجُّ؟ قالَ: نَعَمْ، قُلْتُ: یسْتَقْرِضُ وَیتَزَوَّجُ؟ قالَ: نَعَمْ، اِنَّهُ ینْتَظِرُ رِزْقَ اللّهِ غُدْوَةً وَعَشِیةً.

 

ابوموسی گوید:

به امام صادق علیه السلام عرضه کردم:

فدایت شوم، آیا مرد می‌تواند قرض بگیرد و فریضه حج را با آن انجام دهد؟ فرمود:

بله، عرض کردم:

آیا می‌تواند وام بگیرد و ازدواج کند؟

فرمود: بله، و شب و روز منتظر روزی خدا باشد.

 

پرداخت قرض

 

            22 عَنْ اَبی جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ: کـلُّ ذَنْبٍ یکفُرُهُ الْقَتْلُ فِی سَبیلِ اللّهِ اِلاَّ الدَّینَ لاکفّارَةَ لَهُ اِلاّ اَداؤُهُ، اَوْ یقْضِی صاحِبَهُ، اَوْیعْفُوَ الذَّی لَهُ الْحَقُّ.

 

امام باقر علیه السلام فرمود:

هر گناهی که باشد شهادت در راه خدا آنرا پاک می‌کند، مگر قرض را که کفّاره ای ندارد جز اینکه توسط بدهکار یا شخص دیگری پرداخت شود یا اینکه طلبکار از حق خود گذشت نماید.

 

وام بی‌پاداش

 

            23 قالَ اَبُو عَبْدِاللّهِ علیه السلام: ... فَاِنْ اَعْطاهُ اَکثَرَ مِمّا اَخَذَهُ مِنْ غَیرِ شَرْطٍ بَینَهُما فَهُوَ مُباحٌ لَهُ، وَ لَیسَ لَهُ عِنْدَاللّهِ ثَوابٌ فِیما اَقْرَضَهُ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

اگر وام گیرنده بدون قرار قبلی، سودی به صاحب مال بدهد مباح است؛ ولی وام دهنده پاداشی از خدا نخواهد گرفت.

 

پـاداش مهـلت به بدهکار

 

            24 عَنْ بُرَیدَةَ رَضِی اللّهُ عَنْهُ، قالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یقُولُ: مَنْ اَنْظَرَ مُعْسِرا فَلَهُ کلَّ یوْمٍ صَدَقَةٌ قبلان یحِلَّ الدَّینُ فَاِذا حَلَّ الدَّینُ فَاَنْظَرَهُ بَعْدَ ذلِـک فَلَهُ کلَّ یوْمٍ مِثْلَیهِ صَدَقَةٌ.

 

بریده می‌گوید: از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می‌فرمود:

کسی که به تنگدست مهلت دهد، قبل از رسیدن موعد پرداخت در مقابل هر روز، به اندازه آن مال برای او صدقه محسوب می‌شود؛

و وقتی که موعد پرداخت رسید، در مقابل هر روز مهلت، دو برابر آن برای صدقه بحساب می‌آید.

 

امنیت مهـلت دهـنده

 

            25 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ اَرادَ اَنْ یظِلَّهُ اللّهُ فِی ظِلِّ عَرْشِهِ یوْمَ لاظِلَّ اِلاّ ظِلُّهُ فَلْینْظِرْ مُعْسِرا اَوْلِیدَعْ لَهُ عَنْ حَقِّهِ.

 

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:

کسی که مایل است در قیامت زیر سایه خدا باشد،

پس به بدهکار تنگدست، مهلت دهد. یا اینکه به نفع او از حقّش بگذرد.

 

قرض دهنده و اجابت‌دعاء

 

            26 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ اَرادَ اَنْ تُسْتَجابَ دَعْوَتُهُ وَاَنْ تَکشِفَ کرْبَتُهُ فَلْیفَرِّجْ عَنْ مُعْسِرٍ.

 

از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود:

کسی که مایل است خداوند دعایش را مستجاب نماید، و غم و اندوهش را بزداید، پس باید تلاش کندغم و اندوه انسانی را که در مضیقه است، برطرف نماید.

 

پـاداش مدارا کننده

 

            27 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ اَقْرَضَ مَلْهُوفا فَاَحْسَنَ طَلِبَتَهُ اِسْتَأْنَفَ الْعَمَلَ وَاَعَطاهُ اللّهُ بِکلِّ دِرْهَمٍ اَلْفَ قِنْطارٍ مِنَ الْجَنَّةِ.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آلهدر ضمنی طولانی فرمود:

هر کس غمزده ای را قرض دهد و در بازستاندن نیکو رفتار کند مثل اینست که، کار را دوباره آغاز کرده است و خداوند در برابر هر درهم هزار قنطار در بهشت به او عنایت فرماید.

 

خـانه و خادم بدهکار

 

            28 عَنْ اَبی عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ: لاتُباعُ الدّارُوَلاَالْجَارِیةُ فِی الدَّینِ، وَذلِک اَنـَّهُ لابُدَّ لِلرَّجُلِ الْمُسْلِمِ مِنْ ظِلٍّ یسْکنُهُ وَخادِمٍ یخْدِمُهُ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

خانه و خدمتکار برای ادای قرض فروخته نمی‌شود؛ چون هر انسان مسلمان به سایبان و خدمتکاری نیاز دارد.

 

مدارا کردن بـا تنـگدسـت

 

            29 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ یحِبُّ اِنْظارَ الْمُعْسِرِ، وَمَنْ کانَ غَریمُهُ مُعْسِرا فَعَلَیهِ اَنْ ینْظِرَهُ اِلی مَیسَرَةٍ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

خداوند متعال مهلت دادن به تنگدست را دوست دارد کسی که بدهکارش تنگدست است، باید به اومهلت دهد تا توانمندگردد.

 

ارزش مـدارا کـردن

 

            30 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ یسَّرَ عَلی مُؤْمِنٍ وَهُوَ مُعْسِرٌ ـ یسَّرَهُ اللّهُ عَلَیهِ حَوائِجَهُ فِی الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ …

 

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:

کسی که با انسان تنگدست مؤمن آسان بگیرد خداوند در برآوردن حوائج دنیا و آخرت، با او مدارا خواهد کرد …

 

برخورد بـا بدهـکار

 

            31 عَنِ الرِّضا علیه السلام: اِنْ کانَ لَک عَلی رَجُلٍ حَقٌّ فَوَجَدْتَهُ بِمَکةَ اَوْ فِی الْحَرَمِ فَلاتُطالِبْهُ وَلاتُسَلِّمْ عَلَیهِ فَتَفْزَعَهُ اِلاّ اَنْ تَکونَ اَعْطَیتَهُ حَقَّک فِی الْحَرَمِ فَلابَأْسَ اَنْ تُطالِبَهُ فِی الْحَرَمِ.

 

امام رضا علیه السلام فرمود:

اگر از شخصی طلبکاری و او را در مکه یا در حرم یافتی، از او مطالبه مکن و بر وی سلام هم مکن؛ که از تو ترسان شود. بله اگر در محدوده حرم چیزی به وی دادی می‌توانی در آنجا مطالبه کنی.

 

گذشـت نسبت به مقروض

 

            32 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ نَفَّسَ عَنْ غَریمِهِ اَوْ مَحاعَنْهُ کانَ فِی ظِلِّ الْعَرْشِ یوْمَ الْقِیامَةِ.

 

از پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود:

کسی که به بدهکارش مهلت و فرصت دهد یا از طلب خود صرف نظر نماید، روز قیامت در سایه رحمت پروردگار قرار خواهد گرفت.

 

یاری مقروض

 

            33 قالَ النَّبِی صلی الله علیه و آله: مَنْ سَرَّهُ اَنْ ینَفِّسَ اللّهُ کرْبَتَهُ فَلْییسِّرْ عَلی مُؤْمِنٍ اَوْفَلْیدَعْ لَهُ فَاِنَّ اللّهَ تَعالی یحِبُّ اِعانَةَ الْمَلْهُوفِ.

 

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:

کسی که دوست دارد خدا غم و اندوهش را از او جدا نماید، پس باید بر مؤمن بدهکار آسان بگیرد (در گرفتن طلبی که دارد) یا اینکه از آن مال صرف نظر کند، چون خداوند کمک کردن به انسانی که در اثر نداشتن ثروت اندوهگین است را دوست دارد.

 

محـرومیـت از بهشت

 

            34 عَنِ النَّبِی صلی الله علیه و آله: ... وَمَنْ شَکا اِلَیهِ اَخُوهُ الْمُسْلِمُ فَلَمْ یقْرِضْهُ، حَرَّمَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَیهِ الْجَنَّةَ یوْمَ یجْزِی الْمُحْسِنینَ.

 

از پیامبر عظیم الشأن صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود:

... و کسی که برادر مسلمانش از وضع بد اقتصادی خود پیش او شکایت برد.

و به او قرض ندهد، خداوند در روزی که نیکوکاران را پاداش می‌دهد، او را از بهشت محروم خواهد ساخت.

 

وظـایـف بدهکار وطلبکار

 

            35 عَنِ النَّبِی صلی الله علیه و آله: کما لایحِلُّ لِغَرِیمِک اَنْ یمْطِلَک وَهُوَ مُوْسِرٌ، فَکذلِک لایحِلُّ لکان تُعْسِرَهُ اِذا عَلِمْتَ اَنَّهُ مُعْسِرٌ.

 

از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود: همانطور که برای آنکسی که از تو قرض گرفته جایز نیست که اداء آنرا تأخیر بیندازد، پس برای تو هم جایز نخواهد بود که با اینکه می دانی او تنگدست است از او مطالبه کنی.

 

معطّل کـردن طلـبکار

 

            36 قالَ النَّبِی صلی الله علیه و آله: مَنْ یمْطِلُ عَلی ذِی حَقٍّ حَقَّهُ و َهُوَ یقْدِرُ عَلی اَداءِ حَقِّهِ فَعَلَیهِ کلَّ یوْمٍ خَطیئَةُ عَشّارٍ.

 

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که قادر به پرداخت حقّ دیگران است، اگر سهل انگاری نماید و طلبکار را معطّل کند در مقابل هر روز تأخیر، گناه شخص باجگیر در نامه عملش ثبت خواهد گردید.

 

تأخـیر در پرداخت قرض

 

            37 وَ مِنْ اَلْفاظِ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَطَلُ الْغَنِی ظُلْمٌ.

 

نقل شده، یکی از کلمات پیامبر صلی الله علیه و آلهاین است که فرمود: «تأخیر در پرداخت قرض توسط فردتوانمندظلم محسوب می‌شود.»

 

پاداش تأخیر

 

            38 وَکانَ الصّادِقُ علیه السلامیقُولُ: مَنْ اَقْرَضَ قَرْضا فَضَرَبَ لَهُ اَجَلاً فَلَمْ یؤْتَ بِهِ عِنْدَ ذلِک الاَْجَلِ، فَاِنَّ لَهُ مِنَ الثَّوابِ فِی کلِّ یوْمٍ یتَأخَّرُ عَنْ ذلِک الاَْجَلِ بِمِثْلِ صَدَقَهِ دِینارٍ واحِدٍ فی کلِّ یوْمٍ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: هر که وامی به کسی دهد و برای بازپرداختش مدّتی معین کند، چنانکه در سررسید مهلت، مال او پرداخت نشود، به ازای هر روز تأخیر ثواب یک دینار صدقه در نامه عملش می‌نویسند.

 

وام گیرنده دزد!

 

            39 عَنِ الرِّضا علیه السلام: اِعْلَمْ اَنَّ مَنِ اسْتَدانَ دَینا وَنَوی قَضائَهُ، فَهُوَ فِی اَمانِ اللّهِ حَتّی یقْضِیهُ، فَاِنْ لَمْ ینْوِقَضاءَهُ فَهُوَ سارِقٌ.

 

از امام رضا علیه السلامنقل شده است که فرمود: کسی که قرض بگیرد در صورتی که تصمیم داشته باشد آنرا پس بدهد، در امان خداست تا آنرا اداء کند، ولی اگر تصمیم نداشته باشد آنرا به صاحبش برگرداند، دزد محسوب می‌شود.

 

آزادی بدهکار

 

            40 وَقالَ علیه السلامیعْنِی اَباعَبْدِاللّهِ علیه السلام: خَلُّوا سَبِیلَ الْمُعْسِرِ کما خَلَأَهُ اللّهُ تَبارَک وَتَعالی.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: تنگدست را رها کنید، همانطور که خدا چنین کرده است.

 

قرض الحسنه سنّتی اسلامی است که اقتصاد را در خدمت عقیده می‌گیرد.

قرض الحسنه تجلّی حاکمیت ارزش‌های اخلاقی و مبانی عقیدتی بر سودجوئی‌های اقتصادی است.

قرض الحسنه نوعی ایثار است و ربا یکی از انواع پلید استثمار. قرض الحسنه همان اندازه ارزشمند است که ربا ضدّ ارزش، قرض الحسنه وام دادن بخداست و کدام مؤمن است که از وام دادن به خدا احساس تردید و یا پشیمانی نماید؟

سوء استفاده از این سنّت اصیل قرآنی هرگز نمی‌تواند بهانه ای برای گریز و احیاناً برخورد با این مستحّب قطعی اسلام باشد.

آنچه در پیش دارید چهل گرانبها در باب این دستور مقدّس الهی است که ابعاد مختلف قرض الحسنه مثل: اهمیت ـ ثواب ـ کراهت قرض گرفتن بی مورد و لزوم سرعت در پرداخت و ... را مورد توجّه قرار داده است.

باشد که برادران و خواهران ایمانی در پرتو انوار گفتار معصومین علیه السلام زندگی را از معنویت و ایثار سرشار سازند و این سنّت مذهبی را در جامعه بزرگ اسلامی با اهداف و شیوه‌های خداپسندانه آن، احیا نمایند.

قم ـ محمود شریفی

11 ذیقعده 1416 روز میلاد امام هشتم علیه السلام

و 12 فروردین 1375 روز جمهوری اسلامی

http://www.hadithlib.com/