چهل حدیث «غدیر خم»

چهل حدیث «غدیر»

«اَلْیومَ اَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ اَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکمُ الاِْسْـلامَ دینا.»

حدیث

امروز (روز غدیرخم) دین شما را به حدکمال رساندم و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را بعنوان دین برای شما پسندیدم.

 

فصل اوّل

جایگاه عید غدیر درمکتب

عید خلافت وولایـت

 

            1 رَوی زیادُ بْنِ مُحَمَّدٍ قالَ: دَخَلتُ عَلی اَبِـی عَبْـدِاللّه ِ علیه السلام فَقُلْتُ: لِلْمُسْلِمینَ عیدٌ غَیرَ یوْمِ الْجُـمُـعَةِ وَالْفِـطْرِ وَالاَْضْحی؟ قالَ: نَعَمْ، اَلْیوْمُ الَّذی نَصَبَ فیهِ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آلهاَمیرَالْمُؤْمِنینَ علیه السلام.

 

زیاد بن محمد گوید:

بر امام صادق علیه السلام وارد شدم و گفتم:

آیا مسلمانان عیدی غیر از عید قربان و عید فطر و جمعه دارند؟

امام علیه السلام فرمود:

آری، روزی که رسول خدا صلی الله علیه و آله امیرمؤمنان علیه السلام را (به خلافت و ولایت) منصوب کرد.

 

برترین عید امّت

 

            2 قـالَ رَسُـولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: یوْمُ غَدیرِخُمٍّ اَفْضَلُ اَعْیادِاُمَّتِی وَهُوَالْیوْمُ الَّذی اَمَرَنِی اللّه ُ تَعالی ذِکرَهُ فیهِ بِنَصْبِ اَخی عَلی بْنِ اَبِی طالِبٍ عَلَما لاُِمَّتِی، یهْتَدُونَ بِهِ مِنْ بَعْدِی وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذی اَکمَلَ اللّه ُ فیهِ الدّینَ وَأَتَمَّ عَلَی اُمَّتِی فیهِ النِّعْمَةَ وَرَضِی لَهُمُ الاِْسْلامَ دینا.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

روز غدیر خم برترین عیدهای امّت من است و آن روزی است که خداوند بزرگ دستور داد؛ آن روز برادرم علی بن ابی طالب را به عنوان پرچمدار (و فرمانده) امّتم منصوب کنم، تا بعد از من مردم توسط او هدایت شوند، و آن روزی است که خداوند در آن روز دین را تکمیل و نعمت را بر امّت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین برای آنان پسندید.

 

عید بزرگ خدا

 

            3 عَـنِ الصَّـادِقِ علیه السلام قـالَ: هُـوَ عیـدُاللّه ِ الاَْکبَرُ، وَ ما بَعَثَ اللّه ُ نَبِیـا اِلاّ وَ تَعَیدَ فِی هذَا الْیومِ وَ عَرَفَ حُرْمَتَهُ وَ اِسْمُهُ فِی السَّماءِ یوْمُ الْعَهْدِ الْمَعْـهُودِ وَ فِی الاَْرْضِ یوْمُ الْمیثاقِ الْمأخُوذِ وَ الْجَمْعِ الْمَشْـهُودِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

روز غدیر خم عید بزرگ خداست، خدا پیامبری مبعوث نکرده، مگر اینکه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان و در زمین، روز پیمان محکم و حضور همگانی است.

 

عید ولایت

 

            4 قیـلَ لاَِبِـی عَبْـدِاللّه ِ علیه السلام: لِلْمُؤمِنین مِنَ الاَْعْیادِ غَیرُ الْعیدَینِ وَ الْجُمُعَةِ؟ قالَ: نَعَمْ لَهُمْ ما هُوَ اَعْظَمُ مِنْ هذا، یوْمٌ اُقیمَ اَمیرُالْمُؤْمِنینَ علیه السلامفَعَقَدَ لَهُ رَسُولُ اللّه ِ الْوِلایةَ فِی اَعْناقِ الرِّجالِ وَالنِّساءِ بِغَدیرِخُمٍّ.

 

به امام صادق علیه السلام گفته شد:

آیا مؤمنان غیر از عید فطر و قربان و جمعه عید دیگری دارند؟ فرمود: آری، آنان عید بزرگ‌تر از این‌ها هم دارند و آن روزی است که امیرالمؤمنین علیه السلام در غدیر خم بالا برده شد و رسول خدا مسأله ولایت را بر گردن زنان و مردان قرار داد.

 

روز تجدید بیعت

 

            5 عَنْ عَمّـارِ بْنِ حَریزٍ قالَ: دَخَلْتُ عَلی اَبی عَبْدِاللّه ِ علیه السلامفِی یوْمِ الثّامِنِ عَشْـرٍ مِـنْ ذِی الْحَجَّـةِ فَوَجَـدْتُهُ صائِـما فَقـالَ لی: هذا یوْمٌ عَظیمٌ عَظَّمَ اللّه ُ حُرْمَتَهُ عَلَی الْمُؤمِنینَ وَ أَکمَلَ لَهُمْ فیهِ الدّینَ وَ تَمَّمَ عَلَیهِمُ النِّعْمَةَ وَ جَدَّدَ لَهُمْ ما أَخَذَ عَلَیهِمْ مِنَ الْعَهْدِ وَالْمیثاقِ.

 

عمار بن حریز گوید:

روز هجدهم ماه ذیحجه خدمت امام صادق علیه السلامرسیدم و آن حضرت را روزه یافتم. امام به من فرمود: امروز، روز بزرگی است، خداوند به آن عظمت داده و آن روز دین مؤمنان را کامل ساخت و نعمت را بر آنان تمام نمود و عهد و پیمان قبلی را تجدید کرد.

 

عید آسمانی

 

            6 قالَ الرِّضـا علیه السلام: حَدَّثَنِی اَبِی، عَنْ اَبیهِ علیهماالسلام قالَ: إنَّ یوْمَ الْغَدیرِ فِی السَّماءِاَشْهَرُ مِنْهُ فِی الاَْرْضِ.

 

امام رضا علیه السلام فرمود:

پدرم به نقل از پدرش (امام صادق علیه السلام) نقل کرد که فرمود: روز غدیر در آسمان مشهورتر از زمین است.

 

عیـد بی‌نظیـر

 

            7 قـالَ عَـلی علیه السلام: إنَّ هذا یوْمٌ عَظیمُ الشَّأْنِ، فیهِ وَقَعَ الْفَرَجُ، وَ رُفِعَتِ الدُّرَجُ وَ وُضِحَتِ الْحُجَجُ وَ هُوَ یوْمُ الاْیضاحِ وَالاِْفْصاحِ مِنَ الْمَقامِ الصُّراحِ، وَ یوْمُ کمالِ الدّینِ وَ یوْمُ الْعَهْدِ الْمَعْهُودِ…

 

علی علیه السلام فرمود:

امروز (عید غدیر) روز بس بزرگی است.

در این روز گشایش رسیده و منزلت (کسانی که شایسته آن بودند) بلندی گرفت و برهان‌های خدا روشن شد و از مقام پاک با صراحت سخن گفته شد و امروز روز کامل شدن دین و روز عهد و پیمان است.

 

عید پربرکت

 

            8 عَنِ الصّادِقِ علیه السلام: وَاللّه ِ لَو عَرَفَ النّاسُ فَضْلَ هذَا الْیوْمِ بِحَقیقَتِهِ لَصافَحَتْهُمُ الْمَلائِکةُ فِی کلِّ یوْمٍ عَشْرَ مَرّاتٍ... وَ مَا اَعْطَی اللّه ُ لِمَنْ عَرَفَهُ ما لایحْصی بِعَدَدٍ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

به خدا قسم اگر مردم فضیلت واقعی «روز غدیر» را می‌شناختند، فرشتگان روزی ده بار با آنان مصافحه می‌کردند وبخششهای خدا به کسی که آن روز را شناخته، قابل شمارش نیست.

 

عیـد فـروزان

 

            9 قـالَ اَبُـو عَبْـدِاللّه ِ علیه السلام: ... وَ یوْمُ غَدیرِ بَینَ الْفِطْرِ وَالاَْضْحی وَ یوْمُ الْجُمُعَةِ کالْقَمَرِ بَینَ الْکواکبِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: ...

روز غدیر خم در میان روزهای عید فطر و قربان و جمعه همانند ماه در میان ستارگان است.

 

یکـی از چهار عیـد الـهی

 

            10 قـالَ اَبُو عَبْدِاللّه علیه السلام: اِذا کانَ یوْمُ الْقِیامَةِ زَفَّتْ اَرْبَعَةُ اَیامٍ اِلَی اللّه ِ عز و جل کما تَزِفُّ الْعَـرُوسُ اِلی خِـدْرِهـا: یوْمَ الْفِطْرِ وَ یوْمَ الاَْضْحی وَ یوْمَ الْجُمُعَةِ وَ یـوْمَ غَـدیرِ خُـمٍّ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

هنگامی که روز قیامت برپا شود چهار روز بسرعت بسوی خدا می‌شتابند همانطور که عروس به حجله‌اش بسرعت می‌رود: روز عید فطر و قربان و جمعه و روز غدیرخم.

 

فصل دوّم

شایسته‌ها وبایسته‌های غدیر

روز پیام وولایت

 

            11 قـالَ رَسُـولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: یا مَعْشَرَالْمُسْلِمینَ لِیبَلِّغِ الشّاهِدُ الْغَائِبَ، اُوصی مَنْ آمَنَ بِی وَ صَدَّقَنِی بِوِلایةِ عَلی، اَلا اِنَّ وِلایةَ عَلِی وِلایتی وَ وِلایتی وِلایةَ رَبِّی، عَهْدا عَهِدَهُ اِلی رَبِّی وَ أمَرَنِی أنْ أبَلِّغُکمُوهُ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله (در روز غدیر) فرمود:

ای مسلمانان! حاضران به غایبان برسانند:

کسی را که به من ایمان آورده و مرا تصدیق کرده است، به ولایت علی سفارش می‌کنم، آگاه باشید ولایت علی، ولایت من است و ولایت من، ولایت خدای من است. این عهد و پیمانی بود از طرف پروردگارم که فرمانم داد تا به شما برسانم.

 

روز اطعام

 

            12 قـالَ اَبُـو عَبـدِاللّه ِ علیه السلام: ... وَ اِنَّهُ الْیوْمُ الَّذی اَقامَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آلهعَلیا علیه السلاملِلنّاسِ عَلَما وَ اَبانَ فیهِ فَضْلَهُ وَ وَصیهُ فَصامَ شُکرا لِلّهِ عز و جل ذلِک الْیوْمَ وَ اِنَّهُ لَیوْمُ صِیامٍ وَ اِطْعامٍ وَ صِلَةِ الاِْخْوانِ وَ فیهِ مَرْضاةُ الرَّحْمنِ، وَ مَرْغَمَةُ الشَّیطانِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

عید غدیر، روزی است که رسول خدا صلی الله علیه و آله علی علیه السلامرا بعنوان پرچمدار برای مردم برافراشت و فضیلت او را در این روز آشکار کرد و جانشین خود را معرفی کرد، بعد بعنوان سپاسگزاری از خدای بزرگ آن روزه را روزه گرفت و آن روز، روز روزه داری و عبادت و طعام دادن و به دیدار برادران دینی رفتن است. آنروز روز کسب خشنودی خدای مهربان و به خاک مالیدن بینی شیطان است.

 

روز هدیه

 

            13 عَـنْ اَمیـرِالْمُـؤْمِنیـنَ علیه السلامقـالَ: ...اِذا تَلاقَیتُمْ فَتُصافِحُوا بِالتَّسْلیمِ وَتَهابُوا النَّعْمَةَ فِی هذَا الْیوْمِ، وَلِیبَلِّغِ الْحاضِرُ الْغائِبَ، وَالشاهِدُ الباینَ، وَلِیعِدِ الْغَنِی الْفَقیرَ وَالْقَوِی عَلَی الضَّعیفِ اَمَرَنِی رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله

 

امیرالمؤمنین علیه السلام (در خطبه روز عید غدیر) فـرمـود:

وقتی که به همدیگر رسیدید همراه سلام، مصافحه کنید، و در این روز به یکدیگر هدیه بدهید، این سخنان را هر که بود و شنید، به آن که نبود برساند، توانگر به سراغ مستمند برود، و قدرتمند به یاری ضعیف، پیامبر مرا به این چیزها امر کرده است.

 

روز کفالت

 

            14 عَـنْ اَمیـرِالْمُـؤْمِنیـنَ علیه السلامقـالَ: ... فَکیفَ بِمَنْ تَکفَّلَ عَدَدا مِنَ الْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ وَأَنَا ضَمینُهُ عَلَی اللّه ِ تَعَالی الاَْمانَ مِنَ الْکفْرِ وَالْفَقْرِ

 

امیرالمؤمنان علیه السلام فرمود: ... چگونه خواهد بود حال کسی که عهده دار هزینه زندگی تعدادی از مردان و زنان مؤمن (در روز غدیر) باشد، در صورتی که من پیش خدا ضامنم که از کفر و تنگدستی در امان باشد.

 

روز سپاس و شادی

 

            15 قالَ اَبُـو عَبْـدِاللّه ِ علیه السلام: ... هُوَیوْمُ عِبادَةٍ وَصَلوةٍ وَشُکرٍلِلّهِ وَحَمْدٍ لَهُ، وَسُرُورٍ لِما مَنَ اللّه ُ بِهِ عَلَیکمْ مِنْ وِلایتِنا، وَاِنِّی اُحِبُّ لکمان تَصُومُوهُ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

عید غدیر، روزعبادت ونماز وسپاس وستایش خداست وروز سرور و شادی است به خاطر ولایت ما خاندان که خدابر شما منت گذارد و من دوست دارم که شما آن روز را روزه بگیرید.

 

روزنیکوکاری

 

            16 عَـنْ الصّـادِقِ علیه السلام: ... وَلَدِرْهَمٌ فیهِ بِأَلْفِ دِرْهَمٍ لاِءخْوانِک الْعارِفینَ، فَأَفْضِـلْ عَلی اِخْوانِک فِی هَذا الْیوْمِ وَ سُرْفیهِ کلَّ مُـؤْمـنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ.

 

از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود:

یک درهم به برادران با ایمان و معرفت، دادن در روز عید غدیر برابر هزار درهم است، بنابراین در این روز به برادرانت انفاق کن و هر مرد و زن مؤمن را شاد گردان.

 

روز سرور وشادی

 

            17 قالَ اَبُو عَبْدِاللّه ِ علیه السلام: اِنَّهُ یوْمُ عیدٍ وَ فَرَحٍ وَ سُرُورٍ وَ یوْمُ صَوْمٍ شُکرا لِلّهِ تَعالی.

 

امام صادق علیه السلام فرمود:

عید غدیر، روز عید و خوشی و شادی است و روز روزه داری به عنوان سپاس نعمت الهی است.

 

روز تبریک وتهنیت

 

            18 قـالَ عَلـی علیه السلام: عُودُوا رَحِمَکمُ اللّه ُ بَعْدَ اِنْقِضاءِ مَجْمَعِکمْ بِالتَّوْسِعَةِ عَلی عِیالِکمْ، وَالبِرِّ بِاِخْوانِکمْ وَالشُّکرِ لِلّهِ عز و جل عَلَی ما مَنَحَکمْ، وَاجْتَمِعُوا یجْمَعِ اللّه ُ شَمْلَکمْ، وَ تُبارُّوا یصِلِ اللّه ُ اُلْفَتَکمْ، وَ تُهانِؤا نِعمَةَ اللّه ِ کما هَنَّا کمُ اللّه ُ بِالثَّوابِ فیهِ عَلی أَضْعافِ الاَْعْیادِ قَبْلَهُ وَ بَعْدَهُ اِلاّ فِی مِثْلِهِ…

 

علی علیه السلام فرمود: بعد از پایان گردهم آیی خود (در روز غدیر) به خانه برگردید، خدا بر شما رحمت فرستد. به خانواده خود گشایش و توسعه دهید، به برادران خود نیکی کنید، خداوند را بر این نعمت که شما را بخشیده است، سپاس گزارید، متحد شوید تا خدا به شما وحدت بخشد، نیکویی کنید تا خدا دوستیتان را پایدار کند، به همدیگرنعمت خدا را تبریک بگوئید، همانطورکه خداوند دراین روز با چندین برابر عیدهای دیگر پاداش دادن به شما تبریک گفته، این گونه پاداش‌ها جز در روز عید غدیر نخواهد بود.

 

روز درود وبرائت

 

            19 رَوَی الْحَسَنُ بْنُ راشِدٍ: عَنْ اَبِی عَبْدِاللّه ِ علیه السلام قالَ: قُلْتُ: جُعِلْتُ فِداک، لِلْمُسْلِمینَ عیدٌ غَیرَالْعیدَین؟ قالَ: نَعَم، یا حَسَنُ! اَعْظَمُهُما وَ اَشْرَفُهُما، قالَ: قُلْتُ لَهُ: وَ أَی یوْمٍ هُوَ؟ قالَ: یوْمٌ نُصِبَ اَمیرُالْمُؤْمِنینَ علیه السلام فیهِ عَلَما لِلنّاسِ. قُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِداک وَما ینْبَغِی لَنا اَنْ نَصْنَعَ فِیهِ؟ قالَ: تَصُومُهُ یا حَسَنُ وَ تَکثُرُ الصَّلَوةَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فیهِ وَ تَتَبَّـرأ اِلَی اللّه ِ، مِمَّـنْ ظَلَمَهُمْ، فَاِنَّ الاَْنْبِیاءَ کانَتْ تَأمُرُ الاَْوْصِیاءَ بِالْیوْمِ الَّذی کانَ یقامُ فیهِ الْوَصِی اَنْ یتَّخِـذَ عیـدا.

 

حسن بن راشد گوید: به امام صادق علیه السلام گفتم: آیا مسلمانان بجز آن دو عید، عید دیگری هم دارند؟ فرمود: بله، بزرگ‌ترین و بهترین عید. گفتم: کدام روز است؟ فرمود: روزی که امیرمؤمنان علیه السلام بعنوان پرچمدار مردم منصوب شد. گفتم: فدایت شوم در آن روز سزاوار است، چه کنیم؟ فرمود: روزه بگیر و درود برمحمد وآل او بفرست و از ستمگران به آنان برائت بجوی، زیرا پیامبران به جانشینان دستور می‌دادند که روزی را که جانشین انتخاب می‌شود، عید بگیرند.

 

عید اوصیاء

 

            20 عَنْ اَبِی عَبْدِاللّه ِ علیه السلام قالَ: ... تَذْکرُونَ اللّه َ عَزَّ ذِکرُهُ فیهِ بِالصّیامِ وَالْعِبادَةِ وَالذِّکرِ لُِمحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، فَاِنَّ رَسُولَ اللّه ِ صلی الله علیه و آلهاَوْصی امیرالمؤمنینان یتَّخِذَ ذلِک الْیوْمَ عیدا، وَ کذلِک کانَتِ الاَْنْبِیاءُ تَفْعَلُ، کانُوا یوصُونَ أَوْصِیائَهُمْ بِذلِک فَیتَّخِذُونَهُ عیدا.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: در روز عیدِ غدیر، خدا را با روزه و عبادت و یاد پیامبر و خاندان او یادآوری کنید، زیرا رسول خدا به امیرالمؤمنین سفارش کرد که آن روز را عید بگیرد، همینطور پیامبران هم به جانشینان خود سفارش می‌کردند که آن روز را عید بگیرند، آنان هم چنین می‌کردند.

 

روز گشایش و درود

 

            21 عَـنْ اَبـی عَبْـدِاللّه ِ علیه السلام قـالَ: وَالْعَمَلُ فیهِ یعْدِلُ ثَمانینَ شَهْرا، وَ ینْبغی اَنْ یکثُرَ فِیهِ ذِکرَاللّه ِ عز و جل، وَالصّلَوةَ عَلَی النَّبِی صلی الله علیه و آله، وَیوَسِّعَ الرَّجُلُ فیهِ عَلَی عِیالِهِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: ارزش عمل در آن روز (عید غدیر) برابر با هشتاد ماه است، و شایسته است آن روز ذکر خدا و درود بر پیامبر صلی الله علیه و آلهزیاد شود، و مرد، بر خانواده خود توسعه دهد.

 

روز دیدار رهبری

 

            22 عَنْ مَوْلانا اَبی الْحَسَنِ عَلی بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام قالَ لاَِبی اِسْحاقَ: وَ یومَ الْغَدیرٍ فیهِ اَقامَ النَّبی صلی الله علیه و آله أَخاهُ عَلِیا عَلَما لِلنّاسِ وَ اِماما مِنْ بَعْدِهِ، [قالَ] قُلْتُ: صَدَقْتَ جُعِلْتُ فِداک، لِذلِک قَصَدْتُ، اَشْهَدُ اَنَّک حُجَّةُ اللّه ِ عَلی خَلْقِهِ.

 

امام هادی علیه السلام به ابواسحاق فرمود: در روز غدیر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برادرش علی علیه السلام را بلند کرد و به عنوان پرچمدار (و فرمانده) مردم و پیشوای بعد از خودش معرفی کرد. ابواسحاق گفت: عرض کردم، فدایت شوم راست فرمودی. به خاطر همین به زیارت و دیدار شما آمدم، گواهی می‌دهم که تو حجت خدا بر مردم هستی.

 

روز تکبیر

 

            23 عَـنْ عَلی بْنِ مُوسَی الرِّضا علیه السلام: مَنْ زارِ فیهِ مُؤْمِنا أَدْخَلَ اللّه ُ قَبْرَهُ سَبْعینَ نُورا وَ وَسَّعَ فی قَبْرِهِ وَ یزُورُ قَبْرَهُ کلَّ یوْمٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَک وَیبَشِّرُونَهُ بِالْجَنَّةِ.

 

امام رضا علیه السلام فرمود: کسی که در روز (غدیر) مؤمنی را دیدار کند، خداوند هفتاد نور بر قبر او وارد می‌کند و قبرش را توسعه می‌دهد و هر روز هفتاد هزار فرشته قبر او را زیارت می‌کنند و او را به بهشت بشارت می‌دهند.

 

روز دیدار ونیکی

 

            24 قـالَ الصّـادِقُ علیه السلام: ینْبَغی لکمان تَتَقَرَّبُوا اِلَی اللّه ِ تَعالی بِالْبِرِّ وَالصَّوْمِ وَالصَّلَوةِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ وَ صِلَةِ الاِْخْوانِ، فَاِنَّ الاَْنْبِیاءَ عَلَیهِمُ السَّلامُ کانُوا اِذا اَقامُوا اَوْصِیاءَهُمْ فَعَلُوا ذلک وَ اَمَرُوا بِهِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: شایسته است با نیکی کردن به دیگران و روزه و نماز و بجاآوردن صله رحم و دیدار برادران ایمانی به خدا نزدیک شوید، زیرا پیامبران زمانی که جانشینان خود را نصب می‌کردند، چنین می‌کردند و به آن توصیه می‌فرمودند.

 

نماز در مسجد غدیر

 

            25 عَنْ اَبی عَبْدِاللّه ِ علیه السلام قالَ: اِنَّهُ تَسْتَحِبُّ الصَّلوةُ فی مَسْجِدِ الْغَدیرِ لاَِنَّ النَّبِی صلی الله علیه و آلهاَقامَ فیهِ اَمیرَالْمُؤْمِنینَ علیه السلام وَهُوَ مَوْضِعٌ اَظْهَرَاللّه ُ عز و جلفیهِ الْحَقَّ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: نماز خواندن در مسجد غدیر مستحب است، چون پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در آنجا امیرمؤمنان علیه السلامرا معرفی و منصوب کرد. و آنجایی است که خدای بزرگ، حق را آشکار کرد.

 

نماز روز غدیر

 

            26 عَـنْ اَبـی عَبْـدِاللّهِ علیه السلام قـالَ: وَ مَنْ صَلّی فیهِ رَکعَتَینِ اَی وَقْتٍ شاءَ وَ اَفْضَلُهُ قُرْبَ الزَّوالِ وَ هِی السّاعَةُ الَّتی اُقیمَ فی‌ها اَمیرُالْمُؤْمِنینَ علیه السلامبِغَدیرِ خُمٍّ عَلَما لِلنّاسِ و... کانَ کمَنْ حَضَرَ ذلِک الْیوْمَ…

 

امام صادق علیه السلام فرمود: کسی که در روز عید غدیر هر ساعتی که خواست، دو رکعت نماز بخواند و بهتر اینست که نزدیک ظهر باشد که آن ساعتی است که امیرالمؤمنین علیه السلامدر آن ساعت در غدیر خم به امامت منصوب شد، (هر که چنین کند) همانند کسی است که در آن روز حضور پیدا کرده است…

 

روزه غدیر

 

            27 قـالَ الصّـادِقُ علیه السلام: صِیامُ یوْمَ غَدیرِ خُمٍّ یعْدِلُ صِیامَ عُمْرِ الدُّنْیا لَوْ عاشَ اِنْسانٌ ثُمَّ صامَ ما عَمَرتِ الدُّنْیا لَکانَ لَهُ ثَوابُ ذلِک.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: روزه روز غدیر خم با روزه تمام عمر جهان برابر است. یعنی اگر انسانی همیشه زنده باشد و همه عمر را روزه بگیرد، ثواب او به اندازه ثواب روزه عید غدیر است.

 

روز تبریک وتبسّم

 

            28 عَـنِ الرِّضـا علیه السلام قـالَ: ... وَهُوَ یوْمُ التَهْنِئَةِ یهَنِّئُ بَعْضُکمْ بعضاً، فَاِذا لَقِی الْمُؤْمِنُ أخاهُ یقُولُ: «اَلْحَمْدُللّه ِ الَّذی جَعَلَنا مِنَ الْمُتَمَسِّکینَ بِوِلایةِ أمیرِالْمُؤْمِنینِ وَالاَْئِمَّةِ علیهم السلام» وَ هُوَ یوْمُ التَّبَسُّمِ فی وُجُوهِ النّاسِ مِنْ اَهْلِ الاِْیمانِ…

 

امام رضا علیه السلام فرمود: عید غدیر روز تبریک و تهنیت است. هر یک به دیگری تبریک بگوید، هر وقت مؤمنی برادرش را ملاقات کرد، چنین بگوید: «حمد و ستایش خدایی را که به ما توفیق چنگ زدن به ولایت امیرمؤمنان و پیشوایان علیهم السلام عطا کرد» آری عید غدیر روز لبخند زدن به چهره مردم با ایمان است…

 

فصل سوم

ولایـت در غـدیر

پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و ولایت علی علیه‌السلام

 

            29 عَـنْ اَبـی سَعیـدٍ قـالَ: لَمّا کانَ یوْمُ غَدیرِ خُمٍّ اَمَرَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آلهمُنادیا فَنادی: اَلصَّلوةُ جامِعَةٌ، فَاَخَذَ بِیدِ عَلِی علیه السلاموَ قالَ: اَللّهُمَّ مَنْ کنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِی مَوْلاهُ، اَللّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ، وَعادِ مَنْ عاداهُ.

 

ابو سعید گوید: در روز غدیر خم رسول خدا صلی الله علیه و آله دستور داد: منادی ندا دهد که: برای نماز جمع شوید. بعد دست علی علیه السلامرا گرفت و بلند کرد و فرمود: خدایا کسی که من مولای اویم پس علی هم مولای اوست، خدایا دوست بدار کسی را که علی را دوست بدارد و دشمن بدار کسی را که با علی دشمنی کند.

 

زندگی پیامبرگونه

 

            30 قـالَ رَسُـولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: مَنْ یریدُ اَنْ یحْیی حَیاتِی، وَ یمُوتَ مَماتِی، وَ یسْکنَ جَنَّةَ الْخُلْدِ الَّتی وَعَدَنی رَبّی فَلْیتَوَلِّ عَلِی ابْنَ اَبِی طالِبٍ، علیه السلام فَاِنَّهُ لَنْ یخْرِجَکمْ مِنْ هُدی، وَلَنْ یدْخِلَکمْ فی ضَلالَةٍ.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که می‌خواهد زندگی ومرگش همانند من باشد و در بهشت جاودانه ای که پروردگارم به من وعده کرده، ساکن شود، ولایت علی بن ابی طالب علیه السلامرا انتخاب کند، زیرا او هرگز شما را از راه هدایت بیرون نبرده، به گمراهی نمی‌کشاند.

 

پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و امامت علی علیه‌السلام

 

            31 عَنْ جابِرِ بْنِ عَبْدِاللّه ِ الاَْنْصاری قالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللّه ِ صلی الله علیه و آله یقُولُ لِعَلی بْنِ اَبی طالِبٍ علیه السلام: یا عَلی! اَنْتَ اَخی وَوَصیی وَ وارِثی وَخَلیفَتی عَلی اُمَّتی فیحَیوتی وَ بَعْدَ وَفاتی مُحِبُّک مُحِبّی وَ مُبْغِضُک مُبْغِضِی وَعَدُوُّک عَدُوِّی.

 

جابربن عبداللّه انصاری می‌گوید: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که به علی بن ابی طالب علیه السلامفـرمـود: ای علی، تو برادر و وصی و وارث و جانشین من در میان امت من در زمان حیات و بعد از مرگ منی. دوستدار تو دوستدار من و دشمن و کینه توز تو دشمن من است.

 

پایه‌های اسلام

 

            32 عَنْ اَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ: بُنِی الاِْسْلامُ عَلی خَمْسٍ: اَلصَّلوةِ والزَّکوةِ وَالصَّوْمِ وَالْحَجِّ وَالْوِلایةِ وَلَمْ ینادَ بِشَی_'fe ءٍ مانُودِی بِالْوِلایةِ یوْمَ الْغَدیرِ.

 

امام باقر علیه السلام فرمود: اسلام بر پنج پایه استوار شده است: نماز، زکات، روزه، حجّ و ولایت و به هیچ چیز به اندازه آنچه در روز غدیر به ولایت تأکید شده، ندا نشده است.

 

ولایـت جاودانه

 

            33 عَنْ اَبِی الْحَسَنِ علیه السلام قالَ: وِلایةُ عَلِی علیه السلام مَکتُوبَةٌ فی صُحُفِ جَمیعِ الاَْنْبیاءِ وَلَنْ یبْعَثَ اللّه ُ رَسُولاً اِلاّ بِنُبُوَّةِ مُحَمَّدٍ وَوَصِیةِ عَلی علیه السلام.

 

امام کاظم علیه السلام فرمود: ولایت علی علیه السلام در کتاب‌های همه پیامبران ثبت شده است وهیچ پیامبری مبعوث نشد، مگر با میثاق نبوت محمد صلی الله علیه و آلهو امامت علی علیه السلام.

 

ولایت وتوحید

 

            34 قـالَ رَسُـولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: وِلایةُ عَلِی بْنِ اَبیطالِبٍ وِلایةُ اللّه ِ وَ حُبُّهُ عِبادَةُ اللّه ِ وَاتِّباعُهُ فَرِیضَةُ اللّه ِ وَ اَوْلیاؤُهُ اَوْلِیاءُ اللّه ِ وَ اَعْداؤُهُ اَعْداءُ اللّه ِ وَ حَرْبُهُ حَرْبُ اللّه ِ وَ سِلْمُهُ سِلْمُ اللّه ِ. عز و جل

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ولایت علی بن ابیطالب علیه السلام ولایت خداست، دوست داشتن او عبادت خداست، پیروی کردن او واجب الهی است و دوستان او دوستان خدا و دشمنان او دشمنان خدایند، جنگ با او، جنگ با خدا و صلح با او، صلح با خدای متعال است.

 

روز ناله نومیدی شیطان

 

            35 عَنْ جَعْفَرٍ، عَنْ اَبیهِ صلی الله علیه و آله قالَ: اِنَّ اِبْلیسَ عَدُوُّاللّه ِ رَنَّ اَرْبَعَ رَنّاتٍ: یوْمَ لُعِنَ، وَ یوْمَ اُهْبِطَ اِلَی الاَْرْضِ، وَ یوْمَ بُعِثَ النَّبِی صلی الله علیه و آله وَ یوْمَ الْغَدیرِ.

 

امام باقر علیه السلام از پدر بزرگوارش امام صادق علیه السلامنقل کرد که فرمـود: شیطان دشمن خدا چهار بار ناله کرد: روزی که مورد لعن خدا واقع شد و روزی که به زمین هُبوط کرد و روزی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آلهمبعوث شد و روز عید غدیر.

 

ولایت علوی دِژ توحید

 

            36 عَـنِ النَّبـی صلی الله علیه و آله: یقُولُ اللّه ُ تَبارَک وَ تَعالی: وِلایةُ عَلِی بْنِ اَبی طالِبٍ حِصْنی، فَمَنْ دَخَلَ حِصْنی أَمِنَ مِنْ ناری.

 

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند می‌فرماید: ولایت علی بن ابی طالب دژ محکم من است، پس هر کس داخل قلعه من گردد، از آتش دوزخم محفوظ خواهد بود.

 

جانشین پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله

 

            37 قـالَ رَسُـولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: یا عَلی اَنَا مَدینَةُ الْعِلْمِ وَ اَنْتَ باب‌ها وَ لَنْ تُؤتَی الْمَدینَةَ اِلاّ مِنْ قِبَلِ الْباب... اَنْتَ اِمامُ اُمَّتی وَ خَلیفَتی عَلَیها بَعْدی، سَعَدَ مَنْ اَطاعَک وَ شَقِی مَنْ عَصاک، وَ رَبِحَ مَنْ تَوَلاّک وَ خَسِرَ مَنْ عاداک.

 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ای علی من شهر علمم و تو درب آن هستی، به شهر جز از راه درب آن وارد نشوند. ... تو پیشوای امّت من و جانشین من در این شهری، کسی که اطاعت تو کند سعادتمند است، و کسی که تو را نافرمانی کند، بدبخت است، و دوستدار تو سود برده و دشمن تو زیان کرده است.

 

اســلام در سایه ولایت

 

            38 قـالَ الصّـادِقُ علیه السلام: اَثافِی الاِْسْلامِ ثَلاثَةٌ: الصَّلوةُ وَالزَّکوةُ وَالْوِلایةُ، لاتَصِحُّ واحِدَةٌ مِنْهُنَّ اِلاّ بِصاحِبَتَیها.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: سنگ‌های زیربنای اسلام سه چیز است: نماز، زکات و ولایت که هیچ یک از آن‌ها بدون دیگری درست نمی‌شود.

 

ده هزار شاهد

 

            39 قـالَ اَبُو عَبْدِ اللّه ِ علیه السلام: اَلْعَجَبُ یا حَفْصُ لِما لَقِی عَلی بْنُ اَبیطالِبٍ!! اِنَّـهُ کانَ لَهُ عَشْـرَةَ الآفِ شاهِـدٍ لَمْ یقْـدِرْ عَلی اَخْـذِ حَقّهِ وَالرَّجُـلُ یأْخُذُ حَقَّـهُ بِشاهِـدَینِ.

 

امام صادق علیه السلام فرمود: ای حفص! شگفتا از آنچه علی بن ابی طالب علیه السلام با آن مواجه شد! او با ده هزار شاهد وگواه (در روز غدیر) نتوانست حق خود را بگیرد، در حالی که شخص با دو شاهد حقّ خود را می‌گیرد.

 

علی علیه‌السلاممفسّر قرآن

 

            40 عَنِ النَّبِی صلی الله علیه و آله فی اِحْتِجاجِهِ یوْمَ الْغَدیرِ: علی تَفْسیرُ کتابِ اللّه ِ، وَالدّاعی اِلَیهِ، اَلا وَ اِنَّ الْحَلالَ وَالْحَرامَ اَکثَرُ مِنْ أَنْ اُحْصیهِما وَ اُعَرِّفَهُما، فَآمُرُ بِالْحَلالِ وَ أَنْهی عَنِ الْحَرامِ فیمَقامٍ واحِدٍ، فَأُمِرْتُ أنْ آخُذَ الْبَیعَةَ عَلَیکمْ وَالصَّفْقَةً مِنْکمْ، بِقَبُولِ ما جِئْتُ بِهِ عَنِ اللّه ِ عز و جلفی عَلی اَمیرِالْمُؤْمِنینَ وَالاَْئِمَّةَ مِنْ بَعْدِهِ، مَعاشِرَ النّاسِ تَدَبَّرُوا وَافْهَمُوا آیاتَهُ، وَانْظُروا فِی مُحْکماتِهِ وَ لا تَتَّبِعُوا مُتَشابِهَهُ، فَوَاللّه ِ لَنْ یبَیـنَ لَکـمْ زَواجِـرَهُ، وَ لایـوضِعَ لَکـمْ عَـنْ تَفْسیرِهِ اِلاّ الَّـذی اَنَا آخِـذٌ بِیدِهِ.

 

پیامبراکرم صلی الله علیه و آله روز عید غدیر فرمود: علی علیه السلام تفسیر کتاب خدا، و دعوت کننده به سوی خداست، آگاه باشید که حلال و حرام بیش از آنست که من معرفی و به آن‌ها امر و نهی کنم و بشمارم. پس دستور داشتم که از شما عهد و پیمان بگیرم که آنچه را در مورد علی امیرمؤمنان، و پیشوایان بعد او از طرف خداوند بزرگ آوردم، بپذیرید. ای مردم! اندیشه کنید و آیات الهی را بفهمید، در محکمات آن دقت کنید و متشابهات آن را دنبال نکنید. به خدا قسم هرگز کسی نداهای قرآن را نمی‌تواند بیان کند و تفسیر آن را روشن کند، جز آن کسی که من دست او را گرفته‌ام (و او را معرفی کردم).

 

 

 

 

 

 

 

 

سال دهم هجرت که مسلمانان همراه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آلهمراسم حج را به پایان رساندند و آن سال، بعداً «حجه الوداع» نام گرفت، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آلهعازم مدینه گردید.

فرمان حرکت صادر شد. هنگامی که کاروان به سرزمین «رابغ» » در سه میلی جُحفه که میقات حجّاج است، رسید امین وحی در مکانی به نام «غدیرخم» فرود آمد. آیه: «یا ای‌ها الرَّسُولُ بَلِّـغ ما اُنْـزِلَ اِلَیـک مِنْ رَبِّک وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّـغْتَ رِسالَتَهُ وَاللّه ُ یعْصِمُک مِنَ النّاسِ». نازل شد که ای پیامبر، آنچه از طرف خدا فرستاده شده، به مردم ابلاغ کن. اگر این کار را نکنی، رسالت خود را تکمیل نکرده ای و خداوند تو را از گزند مردم حفظ خواهد کرد.

دستور توقف در آن مکان صادر شد. همه مردم ایستادند. وقت ظهر هوا، بشدت گرم بود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آلهنماز ظهر را با جماعت خواند سپس در حالی که مردم دور او را گرفته بودند، بر روی نقطه بلندی که از جهاز شتران برپا شد، قرار گرفت و با صدای رسا خطبه خواند و سپس فرمود:

«مردم نزدیک است من دعوت حق را لبیک گویم و از میان شما بروم من مسؤولم و شما هم مسؤولید».

سپس مطالبی گرانبها بیان کرد و فرمود:

«من دو چیز نفیس در میان شما به امانت گذاردم، یکی کتاب خدا و دیگری عترت و اهل بیت من، این دو هرگز از هم جدا نشوند. مردم بر قرآن و عترت من پیشی نگیرید و در عمل به آن‌ها کوتاهی نورزید که هلاک می‌شوید».

در این هنگام دست علی علیه السلام را گرفت و او را بلند کرد و به همه مردم معرفی نمود، سپس فرمود:

«سزاوارتر بر مؤمنان از خود آنان کیست؟ همگی گفتند: خدا و پیامبر او داناترند».

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

«خدا، مولای من و من، مولای مؤمنانم و من بر آن‌ها از خودشان اولی و سزاوارترم».

بعد فرمود:

«مَنْ کنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِی مَوْلاهُ اَللَّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ و...»

«ای مردم هرکس من مولای اویم، علی مولای اوست، خداوندا کسانی را که علی را دوست دارند، دوست بدار و کسانی که او را دشمن دارند، دشمن دار و...»

سپس فرشته وحی نازل شد و آیه «اَلْیوْمَ اَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ...» را نازل فرمود و آن روز در تاریخ اسلام جاودانه و حماسه ساز شد.

آری غدیر، روز حماسه جاوید، روز ولایت، روز امامت، روز وصایت، روز اخوّت، روز رشادت و شجاعت و شهامت و حفاظت و رضایت و صراحت شناخته شد. روز نعمت، روز شکرگزاری، روز پیام رسانی، روز تبریک و تهنیت، روز سرور و شادی و هدیه فرستادن، روز عهد و پیمان و تجدید میثاق، روز تکمیل دین و بیان حق، روز راندن شیطان، روز معرفی راه و رهبر، روز آزمون، روز یأس دشمن و امیدواری دوست و خلاصه روز اسلام و قرآن و عترت، روزی که پیروان واقعی مکتب حیات بخش اسلام آن را گرامی می‌دارند و به همدیگر تبریک می گویند.

از احادیث بر می‌آید که ائمه علیهم السلام آن روز را جشن می‌گرفتند و در آن روز مراسم ویژه ای داشتند، شبیه مراسمی که ما ایرانیان امروز در عید نوروز داریم.

از فیاض بن محمد طوسی نقل شده: روز غدیر به حضور امام هشتم علیه السلام رسید. دید گروهی از افراد ویژه در خدمت حضرت هستند که امام آنان را برای افطار در خانه‌اش نگهداشت و به منزل آنان غذا و لباس و کفش و انگشتر و هدایای دیگر فرستاد و آن روز وضع او و اطرافیان او کاملاً عوض شده بود و فضائل آن روز را برای آنان یادآوری می‌کرد.

 

 

در دیگری است: روزی از روزهای خلافت علی علیه السلامجمعه و عید غدیر به یک روز افتاد. امام علیه السلامخطبه مفصلی خواند و فرمود:

«این مجمع اکنون به پایان می‌رسد و شما همگی به خانه‌هایتان بر می‌گردید، بروید ـ خدای بر شما رحمت فرستد ـ و بر خانواده خود فراخ گیرید و به برادران خود نیکی کنید.

خداوند را بر این نعمت که شما را بخشیده است، سپاس گزارید. متحد شوید تا خدا کمکتان کند. نیکویی کنید تا خدا دوستیتان را پایدار کند. از نعمت‌های خداداد، یکدیگر را هدیه فرستید.

خداوند در این روز چندین برابر دیگر عیدها پاداش دهد.

این گونه پاداش جز در این روز (غدیر) دیگر نخواهید یافت. نیکویی کردن در این روز مال را بسیار کند و عمر را زیاد.

مهربانی کردن باعث رحمت خدا شود و مهربانی او. در این روز به برادران و خاندان از مال خدا داده ببخشید، هر اندازه که بتوانید. همواره چهره خندان دارید. چون به یکدیگر رسیدید، شادمانی کنید، و خدا را بر نعمت‌هایش سپاس گوئید. بروید و به آنان که امیدشان به شماست، نیکی بسیار کنید در خورد و خوراک، خود و زیردستانتان یکسان باشید. این یکسانی و مساوات را تا جایی که توانایی دارید عملی سازید، که پاداش یک درهم در این روز، صد هزار درهم است و برکت به دست خداست.

روزه این روز را نیز خداوند مستحب قرار داده است و در برابر آن پاداشی بس بزرگ نهاده. اگر کسی در این روز، نیاز برادران خود را برآورد ـ پیش از تمنّا و درخواست ـ و با میل و رغبت خوبی کند، پاداش او چنان باشد که این روز را روزه داشته است و شب آن را با عبادت به بامداد رسانیده.

و هرکس در این روز به روزه داری افطاری دهد، چنان است که گویی دسته دسته مردم را افطاری داده است...همین که به یکدیگر رسیدید همراه سلام، مصافحه کنید و نعمتی را که در این روز نصیبتان شده است به یکدیگر تبریک گویید. باید این سخنان را آن که بود و شنید به آن که نبود و نشنید، برساند. باید توانگران به سراغ مستمندان روند و قدرتمندان به دنبال ضعیفان، پیامبر صلی الله علیه و آلهمرا به این چیزها امر کرده است».

 

 

بعد امام علیه السلام خطبه جمعه را خواند و نماز جمعه را نماز عیدش قرار داد، بعد با فرزند و شیعیانش به منزل امام حسین علیه السلامبرگشت که غذا آماده کرده بودند و آن شیعیان نیازمند و بی نیاز با هدایای او به طرف خانواده خود برگشتند.

 

 

به امید روزی که همه مسلمانان بویژه مردم مسلمان ایران روز عید غدیر را بزرگ‌ترین عید خود قرار داده و این روزه آنطور که بایسته و شایسته آن است، گرامی بدارند.

 

محمود شریفی

بیست و دوّم اردیبهشت ماه 1385