چهل حدیث « اسراف »
چهل حدیث « اسراف »
وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاتُسرِفُوا اِنَّهُ لایُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ.
و بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید خداوند اسراف کنندگان را دوست ندارد.
اسراف چیست
1 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: اِنَّمَا اْلاِسْرافُ فیما اَتلَفَ الْمالَ وَاَضَرَّ بِالْبَدَنِ. قیلَ: فَمَا اْلاِقْتارُ؟ قالَ: اَکْلُ الْخُبْزِ وَالْمِلْحِ وَاَنْتَ تَقْدِرُ عَلى غَیْرِهِ.
امام صادق علیه السلام فرمود: اسراف آنست که انسان مالش را از بین ببرد و به بدنش صدمه بزند عرض شد پس اقتار چیست؟ فرمود: اینست که غذایت نان و نمک باشد در صورتیکه قدرت دارى غذاى مناسبترى بخورى.
زیـادى آبِ خوردن را نباید دور ریخت
2 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: مَنْ شَرِبَ مِنْ ماءِ الْفُراتِ وَاَلْقى بَقیَّةَ الْکُوزِ خارِجَ الْماءِ فَقَدْ اَسْرَفَ.
امام صادق علیه السلام فرمود: کسى که آبى را از نهر فرات «گوارا» براى خوردن بردارد و بعد از نوشیدن، زیادى آنرا بیرون بریزد اسراف کرده است.
پائینترین مـرتبه اسـراف
3 عَنَ اَبى عَبْدِاللّه علیه السلام قالَ: اَدْنَـى اْلاِسْـرافِ هَـراقَةُ فَضْلِ اْلاِنـاءِ وَابْتِذالُ ثَوْبِ الصَّوْنِ وَاِلْقاءُ النَّـوى.
امام صادق علیه السلام فرمود: پائین ترین مرتبه اسراف عبارتست از:
1 ـ دور ریختن آبیکه از آشامیدن اضافه آمده است.
2 ـ اینکه لباس کار و لباس بیرونى، یکى باشد.
3 ـ بدور انداختن هسته خرما پس از خوردن خرما
سیب نیم خورده
4 رُوِىَ: اَنَّهُ نَظَرَ الصّادِقُ علیه السلام اِلى فاکِهَةٍ قَدْرُمِیَتْ مِنْ دارِهِ لَمْ یُسْتَقْصَ اَکْلُهافَغَضِبَ وَ قالَ: ما هذا اِنْ کُنْتُمْ شَبِعْتُمْ فَاِنَّ کَثیرا مِنَ النّاسِ لَمْ یَشْبَعُوا فَاَطْعِمُوهُ مَنْ یَحْتاجُ اِلَیْهِ.
نقل شده است که: امام صادق علیه السلاممشاهده کرد سیبى را نیم خورده از خانه بیرون انداخته اند، خشمگین شد و فرمود: اگر شما سیر هستید خیلى از مردم گرسنه اند خوب بود آنرا به نیازمندیش مى دادید.
هرچه از سفره افتاد بردارید
5 عَنْ اَبِى عَبْدِاللّه علیه السلام، قالَ: اِنّى اَجِدُ الشَّیْئَ الْیَسیرَ یَقَعُ مِنَ الْخَوانِ فَاُعیدُهُ فَیَضْحَکُ الْخادِمُ.
از امام صادق علیه السلامنقل شده که فرمود: من هرگاه چیز کمى هم از سفره مى افتد آنرا بر مى دارم و این کار باعث تعجب خادم مى شود و خادم مى خندد.
سلامتى کـجاسـت؟
6 قالَ اَمیرُالْمُؤْمِنینَ علیه السلام: کُلُوا ماسَقَطَ مِنَ الْخَوانِ فَاِنَّهُ شِفآءٌ مِنْ کُلِّ داءٍ بِاِذْنِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ لِمَنْ اَرادَ اَنْ یَستَشْفِىَ بِهِ.
امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: آنچه را که از سفره افتاده بردارید و بخورید، زیرا آن دواى هر دردیست که خدا بخواهد آنرا الیتام بخشد براى کسى که به نیّت شفاء بخورد.
بـى نـیازى جاودانه
7 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ تَتَبَّعَ ما یَقَعُ مِنْ مائدَةٍ فَاَکَلَهُ ذَهَبَ عَنْهُ الْفَقْرُ وَعَنْ وُلْدِهِ وَ وُلْدِ وُلْدِهِ اِلَى السّابِعِ.
پیامبر گرامى اسلام فرمود: کسى که جستجو کند و آنچه از سفره افتاده بردارد و بخورد، فقر و تنگدستى از خودش و اولادش تا هفت پشت رخت برمى بندد.
نشانه هاى اسـراف کننده
8 عَنْ اَبى عَبْدِاللّه علیه السلام، قالَ: لِلْمُسْرِفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ یَشْتَرى ما لَیْسَ لَهُ وَیَلْبِسُ ما لَیْسَ لَهُ وَیَأْکُلُ ما لَیْسَ لَهُ.
امام صادق علیه السلام فرمود: اسراف کننده را سه نشانه است: چیـزهائـى را مى خـرد و مى پـوشد و مـى خـورد که در شـأن او نیست.
نشانه مؤمن
9 قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: صِفَةُ الْمُؤْمِنِ ... لایُبَذِّرُوَ لایُسْرِفُ بَلْ یَقْتَصِدُ.
امام صادق علیه السلام فرمود: انسـان مؤمن اسراف و زیاده روى نمى کند بلکه میانه روى را پیشه خـود مى سازد.
روش پیامبر
10 رُوِىَ: اَنَّهُ کانَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آلهیَأکُلُ الرُّطَبَ وَیُطْعِمُ الشّاةَ النَّوى.
روایت شده است: پیامبر گرامى وقت خرما مى خوردند هسته آنرا به گوسفند مى دادند.
اسـلام و میانه روى
11 عَن عامِرِ بنِ جُذاعَة قالَ: جاءَ رَجُلٌ اِلى اَبى عَبدِاللّه علیه السلامفَقالَ لَهُ: اِتَّقِ اللّهَ وَلاتُسْرِفْ وَلاتُقْتِرْ وَلکِنْ بَیْنَ ذلِکَ قَوامٌ، اِنَّ التَّبْذیرَ مِنَ الاِْسْرافِ، قالَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ؛ وَلاتُبَذِّرْ تَبْذیرا.
از عامر بن جذاعه نقل شده است که گفت: مردى آمد خدمت امام صادق علیه السلام حضرت باو فرمود: تقواى الهى پیشه کن، اسراف نکن و برخود هم سخت مگیر و میانه روى مایه استوارى است، تبذیر همان اسراف است که خداوند درباره آن فرموده: تبذیر و زیاده روى نکن.
کار شیطانى
12 عَنْ کِتابِ اَبى مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرّى علیه السلاماِلى مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ وَبِشارَتُهُ بِالْغِنى وَقَولُهُ لَهُ: وَعَلَیْکَ بِاْلاِقْتِصادِ وَاِیّاکَ وَالاِْسْرافَ فَاِنَّهُ مِنْ فِعْلِ الشَّیْطَنَةِ.
امام حسن عسگرى علیه السلامبه محمدبن حمزه نامه اى نوشته او را به ثروت و بى نیازى مژده داده و به او فرموده: بر تو باد میانه روى و پرهیز از اسراف زیرا اسراف از کارهاى شیطانى است.
عامل نیاز و بىنـیازى
13 قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: یاعُبَیْدُ، اِنَّ السَّرَفَ یُورِثُ الْفَقْرَ وَاِنَّ الْقَصْدَ یُورِثُ الْغِنى.
امام صادق علیه السلامبه عبید فرمود: اسراف و زیاده روى باعث فقر و تنگدستى مى گردد و میانه روى موجب ثروت و بى نیازى مى شود.
دور انداخـتن هسته خرما
14 عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام؛ قالَ: اِنَّ الْقَصْدَ اَمْرٌ یُحِبُّهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ وَاِنَّ السَّرَفَ یُبْغِضُهُ حَتّى طَرْحُکَ النَّواةَ فَاِنَّها تَصْلَحُ لِشَیْىٍ?وَحَتّى صَبُّکَ فَضْلَ شَرابِکَ.
از امام صادق علیه السلامنقل شده است که فرمود: میانه روى را خداوند متعال دوست دارد و اسراف و زیاده روى مورد خشم اوست حتى اگر اسراف در انداختن هسته خرمائى باشد که قابل مصرف است یا زیادى آبى که خورده شده، باشد.
میانه روى و بـقاء نعمت
15 عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ علیه السلام: وَ مَنِ اقْتَصَدَ وَ قَنَع بَقِیَتْ عَلَیْهِ النِّعْمَةُ وَ مَنْ بَذَّرَوَ اَسْرَفَ زالَتْ عَنْهُ النِّعْمَةُ.
امام موسى بن جعفر علیه السلام فرمودند: کسى که در زندگى میانه روى و قناعت ورزد. نعمت او باقى مى ماند و آنکه با ریخت و پاش و اسراف زندگى کند نعمتش از بین مى رود.
میـانه روى حسنه واسراف و کِــنِسى گنـاه است
16 قالَ اَبُو جَعْفَرٍ لِأَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام: یـا بُنَـىَّ عَلَیْکَ بِالْحَسَـنَةِ بَیْنَ السَّیَّئـتَیْنِ تَمْحُوهُما قـالَ: کَـیْفَ ذلِکَ یـا اَبَةِ؟ قالَ: مِثْلُ قَوْلهِ؛ «وَ الَّـذینَ اِذا اَنْـفَقُوا لَـمْ یُسْـرِفُوا وَ لَـمْ یَـقْتُرُوا»
امام باقر علیه السلامبه فرزندش امام صادق علیه السلام فرمود: بر تو باد به انجام کار خیرى که وسط دو کار بد قرار گرفته و آن دو را از بین مى برد، امام صادق سئوال کرد، چگونه چنین چیزى ممکن است؟ امام فرمود: همانطور که قرآن مى گوید مؤمنین کسانى هستند که وقتى انفاق مى کنند زیاده روى و سختگیرى نمى کنند (بنابراین اسراف و سختگیرى هر دو گناه است و حدّ وسط آن یعنى میانه روى حسنه است بر تو باد به آن حسنه که بین آن دو گناه است).
بیمه میانه رو
17 عَنْ اِبْنِ مَیْمُونٍ قالَ: سَمِعْتُ اَبا عَبْدِاللّهِ علیه السلام، یَقُولُ: ضَمِنْتُ لِمَنِ اقْتَصَدَ اَنْ لا یَفْتَقِرَ.
ابن میمون گفت : شنیدم که امام صادق علیه السلام فرمود: هر کسى که در زندگى خود میانه رو باشد من ضمانت مى کنم او را که هرگز تهى دست نشود.
عامل فراوانى و تباهى ثـروت
18 قالَ اَمیرُ الْمُؤمِنینَ علیه السلام: اَلْقَصْدُ مَثْراةٌ وَالسَّرَفُ مَثْواةٌ.
على علیه السلام فرمود: اعتدال در خرج کردن «میانه روى» موجب فراوانى مال و ثروت و اسراف باعث تباهى و نابودى آن است.
میانه روى عامل رستگارى
19 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : ثَلاثٌ مُنْجِیاتٌ، فَذَکَرَ الثّالِثَ الْقَصْدُ فِى الْغِنى وَالْفَقْرِ.
پیامبر گرامى اسلام فرمود: سـه چیـز باعث نجات و رسـتگارى است و در مـورد سـومى خـاطرنـشان ساخت؛ رعایت اعتدال در حال فقر و توانـگریست.
عامل فراوانى رزق و محرومیت
20 قال رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله: مَنِ اقْتَصَدَ فِى مَعیشَتِهِ رَزَقَهُ اللّهُ وَ مَنْ بَذَّرَ حَرَمَهُ اللّه.
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: کسى که در زنـدگى میانه روى را رعـایت نماید خداوند او را روزى مى دهد و کسى که اسراف و زیاده روى کـند، او را محـروم مى سازد.
اسراف دشمن فـراوانى اسـت
21 قالَ عَلىٌ علیه السلام: اَلاِسْرافُ یُفْنِى الْجَزیلَ.
امیرمؤمنان فرمود: اسراف و زیاده روى فراوانى را نابود مى سازد.
اسراف برکت را کـم مى کند
22 قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: اِنَّ مَعَ اْلاِسْرافِ قِلَّةُ الْبَرَکَةِ.
امام صادق علیه السلام فرمود: همانا اسراف با کمى برکت همراه است.
پـیامدهاى اسـراف
23 قالَ عَلىٌّ علیه السلام: اَلتَّبْذیرُ عُنْوانُ الْفاقَةِ.
امام على علیه السلام فرمود: زیاده روى مقدمه فقر و تنگدستى است.
زیادهروى و تنـگدسـتى
24 قالَ علىٌّ علیه السلام: اَلتَّبْذِیرُ قَرِینُ مُفْلِسٍ.
على علیه السلام فرمود: زیاده روى همراه با تنگدستى است.
افتـخار به زیادهروى
25 قالَ عَلىٌّ علیه السلام: مَنِ افْتَخَرَ بِالتَّبْذیرِ اِحْتَقَرَ بِاْلاِفْلاسِ.
على علیه السلام فرمود: کسـى که به زیـاده روى افتـخار کـند، با تنـگدستى خـوار و زبـون مى گردد.
خشم خـدا و تباهکردن ثروت
26 قالَ الْکاظِمُ علیه السلام : اِنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُبْغِضُ الْقیلَ وَ الْقالَ وَ اِضاعَةَ الْمالِ وَ کَثْرَةَ السُّؤالِ.
امام کاظم علیه السلام فرمود: خـداوند قیـل و قال، ضـایع کردن مـال و زیـاده روى در سـئوال را دشـمن مـى دارد.
بخششهاى بىمورد
27 قالَ عَلىٌّ علیه السلام: اَلا وَ اِنَّ اِعْطاءَ الْمالِ فِى غَیْرِ حَقِّه ِ تَبْذیرٌ وِاِسْرافٌ وَ هُوَ یَرْفَعُ صاحِبَهُ فِى الدُّنْیا وَ یَضَعُهُ فِى اْلاخِرَةِ وَ یُکْرِمُهُ فىِ الناسِ وَ یُهینُهُ عِنْدَاللّهِ.
امام على علیه السلام فرمود: بخشش هاى بى جاى مال و ثروت، اسراف و زیاده روى محسوب مى شود و بخشنده آنرا در دنیا بالا مى برد و در آخرت او را پائین مى آورد، او را در بین مردم بزرگ جلوه مى دهد، و نزد خدا خوار و سبک مى کند.
عامل تنگدستى
28 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: اَلسَّـرَفُ یُـورِثُ الْفَـقْرَ.
پیامبر گرامى صلی الله علیه و آله فرمود: اسراف فقر و تنگدستى مى آورد.
به اسـراف کـار رحم نمىشود
29 قالَ عَلىٌّ علیه السلام: ذَرِ السَّرَفَ فَاِنَّ الْمُسْرِفَ لا یُحْمَدُ جُودُهُ وَلا یُرْحَمُ فَقْرُهُ.
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: زیاده روى و اسراف را ترک کن زیرا بخشش اسراف کار مورد ستایش نیست و تنگدستى او هم مورد ترحم واقع نمى شود.
زیاده روى در کـار خـیر
30 عَنْ عَلىٍّ علیه السلام: اَلِأسْـرافُ مَذْمُومٌ فى کُلِّ شَیْىٍ?ِلاّ فِى اَفْعالِ الْخَیْرِ.
از على علیه السلامروایت شده است که فرمود: زیاده روى در همه موارد بجز در کارهاى نیک مورد نکوهش واقع شده است.
اسراف در صـدقـه
31 کانَ فِى وَصِیَّةِ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آلهلِعَلىٍّ علیه السلام: ... وَامَّا الصَّدَقَةُ فَجُهْدُکَ حَتّى تَقُولَ قَدْاَسْرَفْتُ وَلَمْ تُسرِفْ
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به حضرت على علیه السلاموصیت فرمود: ... امّا در دادن صدقه، کوشش کن تا جائیکه گمان برى اسراف کرده اى و حال آنکه اسراف نیست «یعنى در صدقه دادن اسراف معنا ندارد».
اسراف هیچگاه پسندیده نیست
32 قالَ عَلىٌّ علیه السلام: کُنْ سَمِحا وَلاتَکُنْ مُبَذِّرا وَکُنْ مُقَدِّرا وَلاتَکُنْ مُقَتِّرا.
امیرمؤمنان على علیه السلام فرمود: سخاوتمند باش ولى هرگز اسراف و زیاده روى مکن و ثروت خود را بر اساس اندازه گیرى صحیح خرج کن و هیچوقت سختگیر نباش.
سـخاوت و اسـراف
33 عَنْ اَبىِ مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرى علیه السلام: اِنَّ لِلسَّخآءِ مِقْدارا فَاِنْ زادَ عَلَیْهِ فَهُو سَرَفٌ.
امام حسن عسکرى علیه السلام فرمود: سخاوت اندازه اى دارد، چنانچه از آن بگذرد، اسراف محسوب مى شود.
لشگر نادانى
34 وَصیَّةُ اْلاِمامِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ علیه السلاملِهِشامٍ: یا هِشامُ، جُنُودُ الْعَقْلِ وَالْجَهْلِ ... اَلقَصْدُ واْلاِسْرافُ.
امام کاظم علیه السلام در وصیّت خود به هشام فرمودند: یکى از لشگریان عقل میانه روى و یکى از لشگریان جهل زیاده روى است.
مرگ بر اسراف
35 قالَ عَلىٌّ علیه السلام: وَیْحَ الْمُسْرِفَ ما اَبْعَدَهُ عَنْ صَلاحِ نَفْسِهِ وَاسْتِدْراکِ اَمْرِهِ.
امام على علیه السلام فرمود: واى بر اسراف کار که چه قدر از مصلحت خویش و رسیدگى به کار خود دور است.
امام سـجاد علیهالسلام و اسراف
36 عَنْ عَلىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ علیه السلام: اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَاحْجُبْنِى عَنِ السَّرَفِ وَالاِْزْدِیادِ.
از علىّ بن الحسین علیه السلاماست که فرمود: خداوندا بر محمّد و آل او درود فرست و مرا از اسراف و زیاده روى محافظت فرما.
کارهاى بیهوده
37 عَنْ النَّبىِّ صلی الله علیه و آله: یا عَلىُّ اَرْبَعَةٌ یَذْهَبْنَ ضیاعا؛ اَلاَْکْلُ عَلَى الشِّبَعِ وَالسِّراجُ فِى الْقَمَرِ وَالزَّرْعُ فِى السَّبْخَةِ وَالصَّنیعةُ عِنْدَ غَیْرِ اَهْلِها.
از پیامبر گرامى نقل شده که به على علیه السلام فرمود: چهار چیز هدر مى رود:
1 ـ خوردن بعد از سیرى
2 ـ روشن کردن چراغ در مهتاب «و جائیکه روشن است»
3 ـ زراعت در زمینى که شوره زار است
4 ـ نیکى کردن به کسى که لایق آن نیست.
بخشش در راه معصیت اسراف است
38 قالَ اَبُو عَبْدِاللّه علیه السلام: مَنْ اَنْفَقَ شَیْئا فِى غَیْرِ طاعَةِ اللّهِ فَهُوَ مُبذِّرٌ وَ مَنْ اَنْفَقَ فِى سَبیلِ الْخَیْرِ فَهُوَ مُقْتَصِدٌ.
امام صادق علیه السلام فرمود: کسیکه مالى را در غیر طاعت پروردگار بذل و بخشش نماید، اسرافکار است و هر کسى که در راه خیر مصرف کند میانه روى کرده است.
بخشش ناروا
39 فى تَفْسیْرِ عَلىِّ بنِ اِبْراهیمِ الْقُمىّ وَ فِى رِوایَةِ اَبِى الْجارُودِ عَن اَبى جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلامُ وَقَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ: «وَالَّذینَ اِذا اَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا» وَاْلاِسْرافُ اْلاِنْفاقُ فِى الْمَعْصِیَةِ فِى غَیْرِ حَقٍّ.
در تفـسیر علىّ بن ابـراهیم قـمى و در روایـت ابى الجارود از امام بـاقر علیه السلامنقـل شـده که حضرت در مورد آیه «وَالَّـذینَ اِذا اَنْفَقُوا لَمْ یُسْـرِفوُا وَلَـمْ یَقْـتُروا» فـرمـودند: بخشـش در راه معصـیت و بـناحق، اسـراف است.
اسراف کنندگان کیانند؟
40 عَنِ الْباقِرِ علیه السلام: اَلْمُسْرِفُونَ هُمُ الَّذینَ یَسْتَحِلُّونَ الْمَحارِمَ وَیسْفِکُونَ الدِّماءَ.
امام باقر علیه السلام فرمود: اسراف کنندگان کسانى هستند که محرمات «گناهان» را جایز مى شمارند و دست به خونریزى مى زنند.
اسراف یکى از نمونه هاى آشکار حرکتهاى نابخردانه است. عقل و وحى بر کاربرد امکانات در زمینه هاى مورد نیاز تأکید دارد و دور ریختن، هدر دادن و از بین بردن مواد لازم قابل استفاده را محکوم و ناپسند مى داند، وجدان انسان از اسراف نفرت دارد و این تنبلى ها و ناآگاهیها، غفلت ها و رفاه زدگیهاست که زمینه را براى اسراف هموار مى سازد.
اسراف همیشه و همه جا بر پیکر اخلاق و اقتصاد و سلامتى فرد و جامعه ضربه وارد مى کند، اما در شرایط کنونى جامعه اسلامى ما که فشار استکبار غرب براى تحمیل و تشدید فقر بر امت اسلام، هر چه بیشتر شده است.
اسراف، گناهى کوچک نیست، اسراف در اموال شخصى گناه و در بیت المال مسلمین گناهى بزرگتر است.
انتخاب چهل هشدار از گفتار پیشوایان اسلام در زمینه اسراف، بدین امید انجام گرفته است که امت اسلامى با کاهش و جلوگیرى از ریخت و پاش ها بر عزّت و قدرت خویش بیفزایند و در برابر خداوند متعال و جهان اسلام سرفراز باشند. «انشاءاللّه»
قم ـ محمود شریفى
11 ذیقعده 1416 روز میلاد امام هشتم علیه السلام
و 12 فروردین 1375 روز جمهورى اسلامى
http://www.hadithlib.com/rolls/chel/5800/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%81-%DA%86%D9%8A%D8%B3%D8%AA#1
