عائشه در هنگام ازدواج با پیامبر (ص) چند سال داشت؟

عائشه در هنگام ازدواج با پیامبر (ص) چند سال داشت؟
الف) قاطع ترین برهان و مستندترین دلیل

(که مورد اختلاف هیچ مورخی نیست)

اثبات سن عائشه مقایسه سن وی

با خواهرش اسما بنت ابی بکر است.

طبق نقل بزرگان اهل تسنن، اسماء ده سال از عائشه بزرگتر بوده است و در سال اول هجری بیست و هفت سال داشته است. و همچنین در سال هفتاد و سه هجری از دنیا رفته است در حالی که صد ساله بوده است.

ابونعیم اصفهانی در معرفه الاصحاب می نویسد: «...أسما بنت ابی بکر الصدیق ... کانت أخت عائشه لأبیها و کانت أسن من عائشه ولدت قبل التاریخ بسبع و عشرین سنته.»[1]
«اسما دختر ابوبکر از جانب پدر خواهر عائشه و از او بزرگتر بود، اسماء بیست و هفت سال قبل از تاریخ(هجرت) به دنیا آمد.»
این مطلب را می توان در منابع زیر نیز یافت:
1) الطبرانی، سلیمان بن احمد بن ایوب ابوالقاسم، المعجم الکبیر، ج24، ص77، مکتبه الزهرا، الموصل، 1404هـ.
2) ابن عساکر الدمشقی الشافعی، ابی القاسم علی بن الحسن ابن هبه الله بن عبدالله، تاریخ مدینه دمشق و ذکر فضلها و تسمیه من حلها من الأماثل، ج69، ص9، دالفکر، بیروت، 1995م.
3) الجزری، عزالدین بن الاثیر ابن الحسن علی بن محمد، أسد الغابه فی معرفه الصحابه، ج7، ص11، دارإحیا، التراث العربی، بیروت، لبنان، الطبعه الاولی، 1417هـ.
4) النووی، ابوزکریا یحیی بن شرف بن مری، تهذیب الاسما و اللغات، ج2، ص598، دارالنشر: دارالفکر، بیروت، 1996م.
5) الهیثمی، ابوالحسن علی بن ابی بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ج9، ص260، دارالریان للتراث، القاهره، 1407هـ.
6) العسقلانی الشافعی، احمدبن علی بن حجر ابوالفضل، تقریب التهذیب، ج1، ص743، دارالرشید، سوریا، الطبعه الاولی، 1406هـ.
و کتابهایی مانند: عمده القاری شرح صحیح بخاری، ج2، ص 93؛ الاصابه فی تمییز الصحابه، ج7، ص487؛ الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، ج4، ص1783؛ الوافی بالوافیات، ج9، ص36؛ سنن البیهقی الکبری، ج4، ص204؛ سیرأعلام النبلاء، ج2، ص289؛ البدایه و النهایه ابن کثیر دمشقی، ج8، ص346- 345، مرقاه المفاتیح شرح مشکاه المصابیح، ج1، ص331؛ سبل السلام شرح بلوغ المرام من ادله الاحکام، ج1، ص39.
به شهادت منابع فوق اگر عائشه از خواهرش اسماء ده سال کوچک است و خواهرش اسما در سال 73هـ فوت کرده است هنگام اول هجرت عائشه 17 ساله بوده و خواهرش 27 ساله، بدین صورت عائشه در هنگام ازدواج با پیامبر(ص) (یک یا دو هجری که قبلاً منابع آن ذکر شد) تقریباً هفده یا هیجده ساله بوده است.
ب) امّا دومین مدارک تعیین سن عائشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص) سال اسلام آوردن عائشه است که سن وی در هنگام ازدواج با پیامبر (ص) مشخص و روشن می سازد.
ابن هشام از اولین نگارندگان سیره پیامبر(ص) در کتاب مشهور السیره النبویه آورده است:
«إسلام أسما و عائشه ابنتی ابی بکر . جناب بن الارت و أسما بنت ابی بکر و هی یومئذ صغیره و جناب بن الارت حلیف بنی زهره»[2]
نووی همین مطلب را در کتاب «تهذیب الاسما و اللغات» تایید می کند: «و ذکر ابوبکر بن ابی خیثمیه فی تاریخه عن ابی اسحاق أن عائشه أسلمت صغیره بعد ثمانیه عشر إنسانا ممن أسلم».[3]
(ابن خیثمیه در تاریخش از ابن اسحاق نقل کرده است که عائشه در کودکی و بعد از هیجده نفر ایمان آورد.)
مقدسی در کتاب «البدء و التاریخ» آورده است:
«وممن سبق اسلامه أبوعبیده بن الجراح و الزبیر بن العوام و عثمان بن مظعون ... و من النسا بنت عمیس الخثعمیه امراه جعفر ابن ابی طالب و فاطمه بن الخطاب امراه سعید بن زید بن عمرو و اسما بنت ابی بکر و عائشه و هی صغیره فکان اسلام هولاء فی ثلاث سنین و رسول الله یدعو فی خفیه قبل یدحل دار ارقم بن ابی الارقم»[4]
(کسانی که در اسلام آوردن بر دیگران سبقت گرفتند، ابوعبیده جراح... و از زنان اسما دختر بنت عمیس همسر جعفر بن ابی طالب ... و عائشه که در آن زمان خردسال بود. این افراد در سه سال اول بعثت که رسول خدا مخفیانه مردم را به ایمان دعوت می کرد، اسلام آوردند، ‌قبل از آن که رسول خدا وارد خانه ارقم بن ابی الارقم بشود.)
حال اگر عائشه از اول تا سال سوم بعثت پنج یا شش ساله بود در هنگام ازدواج با پیامبر در سال اول یا دوم هجری باید سنی در حدود هفده یا هجده سال داشته باشد. پس بنابر قول مشهور اگر عائشه در سال اول یا دوم هجری، نه ساله با پیامبر ازدواج کرده باشد؛ حتی در سالهای اول بعثت به دنیا نیامده بود تا چه برسد به اینکه به پیامبر(ص) ایمان بیاورد؟!
و اگر سخن بلاذری که در ابتدا گفته شد را بپذیریم که چهارسال بعد از ازدواج رسول خدا با سوده آن حضرت با عائشه ازدواج کرد باشد، بازهم عائشه حدود هفده یا هیجده سالگی با آن حضرت ازدواج کرده است.
ج) بخاری از عائشه نقل کرده است که: «من در هنگام نزول آیه، بل الساعه موعدهم و الساعه ادهی و امر، که جز سوره سوره قمر محسوب می شود جاریه ای بودم و بازی می کردم»[5]
«جاریه» در زبان عرب به معنای دوشیزه است.[6] آیه مذکوره به شهادت کتب تفسیر هشت سال قبل از هجرت به پیامبر(ص) در مدینه نازل شده است. پس اگر عائشه هشت سال قبل از هجرت حداقل هفت یا هشت ساله بوده است(جاریه)، هنگام ازدواج با پیامبر عائشه سنی در حدود شانزده یا هفده داشته است.
د) طبری آورده است که: «ابوبکر صدیق رضی الله عنه دارای چهار فرزند بود که همه آنها را در دوره جاهلیت به دنیا آمده بودند.»[7]
اگر عائشه قبل از بعثت به دنیا آمده باشد (ولو یک سال) با احتساب 13 سال بعثت و یکی، دو سال بعد از هجرت، عائشه حداقل هنگام ازدواج با پیامبر(ص) حداقل باید پانزده یا شانزده ساله بوده باشد و اگر فرض کنیم که سه یا چهار سال قبل از بعثت به دنیا آمده باشد باز هم چنین به نظر می آید که عائشه در سن هفده یا هیجده سالگی با پیامبر(ص) ازدواج کرده است.
هـ) در کتب تاریخی و روایی کمترین تاریخ برای فوت عائشه، هفتاد سالگی و در سال 57هـ بیان شده است. بدین ترتیب عائشه در سال اول هجری سیزده یا چهارده ساله بوده است، پس چگونه هنگام ازدواج با پیامبر ( در سال اول یا دوم هجرت) نُه ساله می تواند باشد؟!
با پذیرش اینکه عائشه در سن هفده یا هیجده سالگی (حداقل چهارده سالگی) با پیامبر(ص) ازدواج کرده است، ‌عدم ازدواج او در آن زمان جزیره العرب و حتی عصر امروزی تا حدّزیادی محال به نظر می آید.
ولی با این حال به ذکر دو روایت بسنده می کنیم:
الف) «یروی ابو داود: لما تزوج بها اقام عندها ثلاثاً ثم قال: لیس بک علی اهلک هو ان إن شئت سبعت و کان رسول الله اذا تزوج البکر أقام عندها سبعاً و اذا تزوج الثیب أقام عندها ثلاثاً»[8]
این روایت دقیقاً بیان می دارد که آنچه عائشه خود روایت می کند او بکر نبوده است زیرا چنانکه روایت بیان دارد پیامبر(ص) نزد زن باکره خود هفت روز و نزد غیر باکره ها سه روز اقامت داشته اند و چون نزد عائشه سه روز اقامت داشت بیان کننده آن است که عائشه آنچنان که خود ادعا دارد بکر نبوده است؟!
ب) ازدواج با جبیر بن مطعم نیز مسئله باکِرگی عائشه را زیر سوال می برد: عائشه قبل از خواستگاری پیامبر(ص) نه تنها نامزد مرد دیگری بود که حتی آماده ازدواج بوده است. این شخص «جبیر بن مطعم» نام داشت. (این مسئله را اکثر راویان اهل سنت بیان داشته اند.) [9]
به این معنی که که هشت سال قبل از هجرت، در آن زمان که ابوبکر می خواست به حبشه هجرت نماید نزد مطعم رفت و گفت که می خواهد عائشه را از قید نامزدی فرزندش جبیر می باشد با فرزندش تزویج نماید.(او را به خانه شوهری ببرد) ولی مطعم به خاطر آنکه ابوبکر مسلمان شده بود، عقد نامزدی فرزندش را با عائشه فسخ نمود. از این روایت بر می آید که حتی هشت سال قبل از نامزدی عائشه با پیامبر(ص) آماده ازدواج بوده است.
البته این روایت هم بیان کنند این است که عائشه هنگام ازدواج با پیامبر(ص) حداقل هفده ساله بوده و هم بر باکِرگی او نیز ضربه می زند. ولی این دلیل نمی شود که گفت عائشه همسر پیامبر(ص) زنا کرده است و بیان این مطلب تهمت بزرگی است زیرا طبق نص صریح قرآن کریم زنان پیامبر(ص) زناکار نمی توانند باشند و دامان آنها از زنا پاک می باشد.
امّا گاهاً سو تعبیرهایی از مطلب فوق الذکر توسط علمای اهل سنت ذکر می شود ولی همان طور که بیان شد هیچ یک علمای امامیه سخنی در مورد زنای عائشه و سایر همسران پیامبر به میان نیاورده اند.
بدین ترتیب که ملاحظه فرمودید حداقل سن ازدواج عائشه با پیامبر (ص) چهارده سالگی است ولی از مستندات مطرح شده می توان این را نتیجه را دریافت که سن عائشه در هنگام ازدواج با پیامبر (ص) هفده یا هیجده سالگی به واقعیت نزدیکتر است و اگر بخواهیم تمام دلایل و مستندات سن ازدواج عائشه و پیامبر را بیاوریم طالب رساله بزرگی است که در این وجیزه نمی گنجد علیهذا اساتید، طلاب و محققان گرامی می توانند با مراجعه به کتب معتبر اهل سنت و سخنان اکابر این مذهب تناقضات گفته های ایشان را در باب سن عائشه را به سهولت دریابند.
اگر چه پیش از این نیز عالم بزرگوار، شیخ جعفر مرتضی العاملی در رسالۀ مجزا به نام «کتاب حدیث الافک» نوشته و در آن ثابت نموده بود که عائشه در وقت ازدواج حدود هیجده سال سن داشته است و جدیداً نیز تاریخدان مشهور عربستان سعودی، «استاد سهیله زین العابدین حماد» اعلان کرد که: «بنابر محاسبات تاریخی سن عائشه بنت ابی بکر(رض) 10 سال کوچکتر از خواهرش اسماء بوده لذا بنابر قول ترجیحی او در سن 19 سالگی با حضرت محمد(ص) ازدواج کرده است.»[10]
امّا نکته واضح و مبرهن این است که تحقیق و بررسی در این موضوع بسیاری از مشکلات کنونی تاریخ جهان اسلام را حل می کرد و اگر این موضوع قبلاً حل می شد دیگر از سالهای گذشته کاریکاتورهای موهن نسبت به ذات شریف نبی مکرم اسلام(ص) دربارۀ ازدواج با عائشه که توسط جوامع غربی ترویج یافته است، مطرح نمی شد.
نویسنده: میرحمید موسوی
http://mashreghnews.ir

پی نوشته ها:
1- الاصبهانی، معرفه الصحابه، ج6، ص3253
2- ابن هشام، السیره النبویه، ج2، ص92
3- النووی، تهذیب الاسما و اللغات، ج2، ص615
4- المقدسی، البدء و التاریخ، ج4، ص143
5- فتح الباری، ‌شرح صحیح البخاری، ج8، ص486
6- طباطبایی، سید مصطفی، فرهنگ نوین، چ هفتم، 1368هـ.ش
7- طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج4، ص50
8- ابی داود، سنن، کتاب النکاح، باب فی المقام عندالبکر، رقم2124
9- ابن سعد، طبقات الکبری، ص529؛ الاصابه، ج4، ص356
10- خبرگزاری العربیه، 18 سپتامپر 2008